Língua crioula da Dominica

Origem: Wikipédia, a enciclopédia livre.
(Redirecionado de Crioulo dominiquense)
Língua crioula

kwéyòl, patwa

Falado(a) em: Dominica
Total de falantes: 42.600 (1998)[1][2]
Família: Línguas crioulas de base francesa
 Língua crioula antilhana
  Língua crioula
Códigos de língua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---

A língua crioula da Dominica ou crioulo dominiquense é uma língua crioula de base léxica francesa. Trata-se de uma variedade da língua crioula antilhana, muito semelhante à de Santa Lúcia.

É a língua geralmente falada na Dominica.[3] Em 1998, existiam no país cerca 42.600 falantes deste crioulo.[1]

Características[editar | editar código-fonte]

É uma subvariedade da língua crioula antilhana, que se fala noutras ilhas das Pequenas Antilhas e está intimamente relacionada com as variedades faladas em Martinica, Guadalupe, Santa Lúcia, Granada e partes de Trindade e Tobago. A taxa de inteligibilidade com falantes de outras variedades de crioulo antilhano é quase 100%. Suas características sintáticas, gramaticais e lexicais são virtualmente idênticas às do crioulo martinicano, embora, como sua contraparte santa-lucense, inclua mais palavras emprestadas do inglês do que a variedade martinicana. As pessoas que falam crioulo haitiano também podem entender o francês crioulo dominicano, embora haja uma série de características distintivas; são mutuamente inteligíveis.

Como as outras línguas crioulas de base francesa no Caribe, o crioulo francês dominicano é principalmente um vocabulário derivado do francês, com influências africanas e caribenhas em sua sintaxe. Além disso, muitas expressões refletem a presença de influências das Línguas crioulas de base inglesa e do espanhol também estão muito presentes na língua.

História[editar | editar código-fonte]

Em 1635, os franceses tomaram Guadalupe e Martinica e começaram a estabelecer colônias de açúcar. Dominica, por sua vez, não foi colonizada porque todas as tentativas de colonização falharam. Antes de 1690, lenhadores (ingleses e franceses) viajavam para Dominica por seus recursos florestais. Posteriormente, franceses de Martinica e Guadalupe e seus escravos se instalaram na Dominica e estabeleceram pequenas fazendas de café, algodão, madeira e tabaco. O crioulo desenvolve-se assim entre os escravos, o crioulo dominicano vem da mistura dos crioulos de Guadalupe e da Martinica, e depois é enriquecido com palavras ameríndias e inglesas. Dali em diante, o crioulo ficaria até o presente. Apesar da futura transferência da ilha para os ingleses e da adição de palavras inglesas, o crioulo permanece fortemente francês na Dominica e, apesar do que se diz, é o seu lugar no centro da cultura dominicana. O subdesenvolvimento do sistema rodoviário na Dominica impediu por muito tempo o desenvolvimento do inglês, a língua oficial do país, em aldeias isoladas, onde o crioulo permaneceu a única língua falada.[4]

Alfabeto latino[editar | editar código-fonte]

Crioulo IPA

tradução

Pronúncia padrão refs. Inglês
g g hard G como em Garage
h h use como em Ham
i i Pronunciado como "ee" como em see
j ʒ Pronunciado como francês J.
k k Substitui o disco "C", "Qu". K como em Kick
w w W substitui R em algumas palavras derivadas do francês, mas em crioulo são duas letras diferentes.
s s Substitui o "C" suave e pronunciado como "S" em Soft
y j pronunciado como "Yuh" como em Yuck
z z Substitui "S" quando usado entre vogais e pronunciado como em Zebra
um ɑ̃ nasalizado som usado em francês. Não existe em inglês
àn um Pronunciado como um som nasalizado not com ênfase no "N" "ane" em inglês
ann ɑ̃n an francês nasalizado "an" com som longo de "n" "Pronunciado como "anne".
anm ɑ̃m an francês nasalizado "an" com som longo de "m" "Pronunciado como "ahmm".
sim aj Pronunciado como "eye" em inglês
in in Nunca nasalizado.
pt ɛ̃ Sempre nasalizado
enn ɛ̃n Pronunciado como em Garden
On ɔ̃ O som não existe em inglês. É um "on" nasal como usado em francês.
onm ɔ̃m Som nasal + M.
onn ɔ̃n Som nasal + N.
ch ' Pronunciado como "Sh" em inglês
a a pronunciado como um a curto como em Cat
b b Pronunciado como B em Inglês
f f Pronunciado como F em Inglês
d d Pronunciado como D em inglês como Dog
m m Pronunciado como M em inglês como Man.
n n Pronunciado como N em inglês como Never
ò ɔ Pronunciado como "Ou" como em More
r w, ɤ, ɹ Muitas vezes substituído por W no início das palavras, mas pronunciado como Racquet
p p Pronunciado como em Pea
t t Pronunciado como em Tea
v v Pronunciado como em Volcano

Pronomes Kwéyòl[editar | editar código-fonte]

Inglês Créole Notas
I Man, Mwen, An As três formas são perfeitamente sinônimas
Você Ou/Vou
Ele/Ela I Crioulo tem um pronome neutro que pode ser sinônimo dele ou dela.
Ele Misyé Exemplo: Misyé pa djè ni tan (ele mal tem muito tempo).
Ela (solteira) Manmzèl Exemplo: Manmzèl pa djè enmen jwé (ela não gosta muito de brincar).
Nós Nou
Vocês Zòt, Zò This is not a "you" of familiarity. is used in Guadeloupe
Ele/Elas Yo Eemplo: Yo ka Jwé (eles brincam).

Artigos[editar | editar código-fonte]

Os artigos definidos vêm depois do substantivo em crioulo, ao contrário do francês, onde sempre precedem o substantivo. "La" segue substantivos que terminam com uma consoante ou "y". Quando um substantivo termina com uma vogal, é seguido apenas por "a".

Non-la O Homem
Fã-la A Mulher
Pay-la O mamão
Lei-a A Rua
Zaboka-a O Abacate

Numeração[editar | editar código-fonte]

Cardinal[editar | editar código-fonte]

0 Nòt/Zéwo
1 yon
2
3 twa
4 kat
5 senk
6 sis
7 sèt
8 wit
9 nèf
10 dis
11 wonz
12 douz
13 twèz
14 katòz
15 kinz\tjenz
16 Sèz
17 disèt
18 dizwit
19 diznèf
20 ven
21 ventéyon
22 venndé
23 venntwa
24 vennkat
25 vennsenk
26 vennsis
27 vennsèt
28 venntwit
29 ventnèf
30 twant
31 twantéyon
32 twantdé
33 twantwa
34 twantkat
35 twantsenk
36 twantsis
37 twantsèt
38 twantwit
39 twantnèf
40 kawant
41 kawantéyon
42 kawantdé
43 kawantwa
44 kawantkat
45 kawantsenk
46 kawantsis
47 kawantsèt
48 kawantwit
49 kawantnèf
50 senkant
51 senkantéyon
52 senkantdé
53 senkantwa
54 senkantkat
55 senkantsenk
56 senkantsis
57 senkantsèt
58 senkantwit
59 senkantnèf
60 swasant
61 swasantéyon
62 swasantdé
63 swasantwa
64 swasantkat
65 swasantsenk
66 swasantsis
67 swasantsèt
68 swasantwit
69 swasantnèf
70 swasantdis
71 swasantwonz
72 swasantdouz
73 swasanttwèz
74 swasantkatòz
75 swasantkenz
76 swasantsèz
77 swasantdisèt
78 swasantdizwit
79 swasantdiznèf
80 katwèven
81 katwèventéyon
82 katwèvendé
83 katwèventwa
84 katwèvenkat
85 katwèvensenk
86 katwèvensis
87 katwèvensèt
88 katwèvenwit
89 katwèvennèf
90 katwèvendis
91 katwèvenwonz
92 katwèvendouz
93 katwèventwèz
94 katwèvenkatòz
95 katwèvenkenz
96 katwèvensèz
97 katwèvendisèt
98 katwèvendizwit
99 katwèvendiznèf
100 san
200 dé san
300 twa san
400 kat san
500 senk san
600 sis san
700 sèt san
800 wit san
900 nèf san
1 000 mil
2 000 dé mil
3 000 twa mil
4 000 kat mil
5 000 senk mil
6 000 sis mil
7 000 sèt mil
8 000 sit mil
9 000 nèf mil
10 000 di mil
100 000 san mil
200 000 dé san mil
300 000 twa san mil
400 000 kat san mil
500 000 senk san mil
600 000 sis san mil
700 000 sèt san mil
800 00 wit san mil
900 000 nèf san mil
  • 1 000 000 = yon milyon
  • 1 000 000 000 = yon milya
  • 1 234 = yon mil + dé san + twantkat
  • 30 153 = twant mil + san + senkantwa
  • 412 489 = (kat san douz) mil + kat san + katwèvennèf
  • 12 356 734 = (douz) milyon + (twa san+senkantsis) mil + sèt san+twantkat

Ordinal[editar | editar código-fonte]

  • 1º = pwémyè
  • 2º = dézyènm
  • 3º = twazyènm
  • 4º = katriyènm
  • 5º = senkyènm
  • 6º = sizyènm
  • 7º = sètyènm
  • 8º = wityènm
  • 9º = nèvyènm

Todos os outros números são formados assim: Número + [yènm]

Amostra de texto[editar | editar código-fonte]

Gadé Nou Dansé Gadé nou dansé, Woy, gadé nou woulé, Woy, gadé nou woulé, Sé bèlè Donmnitjen mézanmi nou byen enmen'y. Tanbouyè fè woulé tan-la ba mwen. Danm, soukwé jip ba mwen, Kavalyé pitjé bèlè-a, Sé bèlè Donmnitjen mézanmi, nou byen enmen'y.

Francês -

Woy, regardez-nous tourner, Woy, regardez-nous tourner, C'est le bèlè dominiquais, mes amis, nous l'aimons bien. Tambour, faites rouler le tempo pour moi, Madame, secouez la jupe pour moi, Cavalier, piquez le bèlè, C'est le bèlè dominiquais, mes amis, nous l'aimons bien [5]

Português

Veja-nos dançar Woy, veja-nos girar, Woy, veja-nos girar, É o belé dominicano, meus amigos, nós gostamos. Tambor, gire o ritmo para mim, Senhora, agite a saia para mim, Cavaleiro, pique a bele, É o belé dominicano, meus amigos, nós gostamos

Notas[editar | editar código-fonte]

  1. a b «Dominica» (em inglês). Ethnologue. Consultado em 20 de setembro de 2016 
  2. «Saint Lucian Creole French» (em inglês). Ethnologue. Consultado em 20 de fevereiro de 2015 
  3. «The Creole Language of Dominica» (em inglês). Consultado em 20 de fevereiro de 2015 
  4. Lennox., Honychurch (1995). The Dominica story : a history of the islaPronomes nd. London: Macmillan. ISBN 0333627768. OCLC 60126665 
  5. https://www.mamalisa.com/ Mamalisa]

Ligações externas[editar | editar código-fonte]

em Virtual Dominca]

Ver também[editar | editar código-fonte]

Referências

Ligações externas[editar | editar código-fonte]