Língua chontal maia

Origem: Wikipédia, a enciclopédia livre.
Este verbete é sobre a língua maia. Para as línguas tequistlatecanas, ver línguas chontal.
Maia chontal

Yoko t'an

Falado(a) em: México
Região: Tabasco
Total de falantes: aprox. 50 000
Família: Maia
 Cholano-Tseltalano
  Cholano
   Chol-chontal
    Maia chontal
Estatuto oficial
Língua oficial de: México
Códigos de língua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: myn
ISO 639-3: chf

O chontal maia (também yoko ochoco e acalano), é uma língua maia da família cholana falada pelos maias chontal de Tabasco, no México. Existem pelo menos três dialectos, designados Chontal Tamulté de las Sábanas, Chontal Buena Vista, e Chontal Miramar. O número total de falantes está próximo dos 50 000. Yokotʼan (também chamado Chontal Maia, é uma forma da língua maia, a língua chol falada por cerca de 60 mil pessoas chontal no do estado de Tabasco, México. De acordo com o Catálogo Nacional de Línguas Indígenas do México - Instituto Nacional de Lenguas Indígenas (INALI) >[1]

Dialetos[editar | editar código-fonte]

O Chontal Maia] tem pelo menos quatro dialetos: Nacajuca (Central), Centla (Norte), Macuspana (Sul) e Tamulte] ] (Oriental).

Distribuição[editar | editar código-fonte]

Os Chontal Maya estão concentrados em 159 assentamentos em 5 municípios de Tabasco (Brown 2005:122).

  • Centla
  • Centro
  • Jonuta
  • Macuspana
  • Nacajuca (compreendendo mais de 50% da população Chontal Maya)

Alguns assentamentos Chontal perto da cidade de Nacajuca incluem (Brown 2005:116):

  • El Tigre
  • Saloya
  • Guatacaloa
  • Olcuatitan
  • Tucta
  • Mazatehuapa
  • Tapotzingo
  • Guaytalpa
  • San Simón
  • Tecoluta
  • Oxiacapue
  • Guadalupe
  • El Sitio
  • Tamulte

Alguns assentamentos Chontal na região nordeste de Centla incluem (Brown 2005:116):

  • Cuauhtemoc
  • Vicente Guerrero
  • Allende
  • Simón Sarlat
  • Quitin Arauz (on the Río Usumacinta)

Escrita[editar | editar código-fonte]

A língua usa uma forma do alfabeto latino que não tem as letras D, F, Q, V, Z e H isolado; Usam-se as dormas Ch, Ch’, T’ Tz’;

Fonologia[editar | editar código-fonte]

Consoantes[editar | editar código-fonte]

Bilabial Dental Alveolar Pós-
alveolar
Palatal Velar Glotal
Nasal m n
Plosiva/
Africada
surda p t ts k ʔ
glotalizada tsʼ tʃʼ
sonora b d
Fricativa s ʃ h
Vibrante ɾ
Aproximante w l j

Vogais[editar | editar código-fonte]

Anterior Central Posterior
Fechada i u
Medial e ɘ o
Aberta a

[2]

Amostra de texto[editar | editar código-fonte]

Uts'aykun ajnoxi'pap jink'in jumka' uchen ch'uyu' tuchëmp'elib ka' uyële' ke ya' uxe të ajtë chëmo tan kaj. Uyubkan nëmte' t'ok noj uk'e tuba untu wichu'. Jini na'piyo'jo, ke ya'ajo' ch'ijka'të xëmba, ulaj pasejo'të ankëre t'ok bak'ët, mach uchëninte kaxkune ubëk'tesan, sek'unejo' uchënen ajjchëme. Upete jinda unume machto ujëlëkna jink'in uxe të ajtë chëmo. Uyëlkan ke ajyumka' une ulaj ëlë, no'onla mach muyila kwa'uyële'. Alejandrina Hernández Jerónimo

Espanhol

Cuenta el abuelo que cuando el duende chifla por los cuatro puntos cardinales, avisa que alguien del pueblo morirá. Lo acompaña el ladrido fuerte de un perro. Las gallinas, estando tranquilas caminando, corren despavoridas, nadie ve quién las asusta, más si ven a la muerte. Esto ocurre unos días antes que suceda el deceso. Se dice que el duende es el que les avisa a todos ellos, pero muchos no interpretamos el mensaje. Alejandrina Hernández Jerónimo <ref>[Source: https://es.wikipedia.org/wiki/Idioma_chontal_de_Tabasco#Muestra_textual

Português

Vovô diz que quando o goblin assobia em torno dos quatro pontos cardeais, ele avisa que alguém da cidade vai morrer. Ele é acompanhado pelo latido alto de um cachorro. As galinhas, por andarem calmas, correm apavoradas, ninguém vê quem as assusta, principalmente se virem a morte. Isso ocorre com alguns

Notas[editar | editar código-fonte]

  1. [https://www.inali.gob.mx/clin-inali /html/v_chontal_de_tabasco.html
  2. Keller, Kathryn C.; Luciano G., Plácido (1997). Diccionario Chontal de Tabasco. [S.l.: s.n.] 

Bibliografia[editar | editar código-fonte]

Brown, Denise Fay. 2005. "The Chontal Maya of Tabasco." In Sandstrom, Alan R., and Enrique Hugo García Valencia. 2005. Native peoples of the Gulf Coast of Mexico. Tucson: University of Arizona Press.

  • Keller, Kathryn C. and Plácido Luciano G., compilers. 1997. Diccionario Chontal de Tabasco.

Knowles, Susan Marie. 1984. "A descriptive grammar of Chontal Maya (San Carlos dialect)." Thesis (Ph. D.)--Tulane University, 1984.

"La lengua maya-chontal de Tabasco / [selección de textos y edición, Tomás Pérez Suárez]." 1984. Emiliano Zapata, Tabasco, Mexico : Editora Municipal, H. Ayuntamiento Constitucional (1983-1985), 1984.

Ligações externas[editar | editar código-fonte]