Língua garhwali

Origem: Wikipédia, a enciclopédia livre.
Garhwali

em Garhwali - गढ़वळि, em Hindi - गढ़वाली

Falado(a) em: Índia
Região: Garhwal (Uttarakhand)
Total de falantes: 2,9 milhões (2000)
Família: Indo-europeia
 Indo-Iraniana
  Indo-Ariana
   Pamir
    Indo-Ariana Setentrional
     Central Pahari
      Garhwali
Escrita: Devanagari
Śāradā] (histórica)
Takri (histórica)
Códigos de língua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---
ISO 639-3: gbm

A língua garhwali (गढ़वळि भाख/भासा) é um idioma Pahari Central pertencente às línguas indo-arianas do norte. É falada principalmente por mais de 2,5 milhões de pessoas da etnia Garhwali da Divisão Garhwal do norte da Índia, em Uttarakhand , nos Himalaias.[1]

'Garhwali' em sua escrita

As línguas Pahari Centrais incluem o Garhwali e a língua Kumaoni (faladas na região Kumaon de Uttarakhand). Garhwali, como Kumauni, tem muitos dialetos regionais falados em diferentes lugares em Uttarakhand. A escrita para Garhwali é Devanagari.[2]

Fonologia[editar | editar código-fonte]

Existem muitas diferenças em relação ao Hindi e a outros idiomas índicos, por exemplo, na aproximante palatal / j / ou na presença da lateral retroflexa /ɭ/. Garhwali também possui diferentes alofones.

Vogais[editar | editar código-fonte]

Monofônicas[editar | editar código-fonte]

Existem muitas teorias usadas para explicar quantos Monotongos s são usados na língua garhwali. Os estudiosos indianos não-garhwali e alguns estudiosos de garhwali (que acreditam que o garhwali é um dialeto do hindi) que seguem a fonologia do hindustani comum argumentam que há oito vogais encontradas no idioma, que são ə, ɪ, ʊ, ɑ, i, u, e, o. Um estudioso da língua garhwali, o Sr. Bhishma Kukreti argumenta que / ɑ / não está presente na língua, e em vez se usa o xevá, isso é, / ə: /. Embora se possa aceitar que os dialetos do sul de Garhwali usem /ɑ/ no lugar de /ə:/. Se seguirmos sua regra de extensão da vogal, descobrimos que há cinco vogais encontradas em Garhwali. As três são ə, ɪ, ʊ com extensão de vogal como / ə: /, / ɪ: /, / ʊ: /. Outros dois / o / & / e / sem extesão. Mas há 13 vogais encontradas pelo Sr. Anoop Chandra Chandola[3] como seguie /ə/, /ɪ/, /ʊ/, /ɑ/, /i/, /u/, /e/, /o/, /æ/, /ɨ/, /y/, /ɔ/, /ɯ/. Seus argumentos podem ser aceitos como universais (também / ɑ / que é usado apenas em dialetos do sul, mas emprestado ao dialeto padrão para fins de distinção). Mas o argumento de Bhishma Kukreti sobre o comprimento da vogal também é aceito. Assim, concluímos que Garhwali (Standard Garhwali nesta média) tem doze vogais (/ ə /, / ɪ /, / ʊ /, / i /, / u /, / e /, / o /, / æ /, / ɨ /, / y /, / ɔ /, / ɯ /) onde três tem o comprimento da vogal (/ ə: /, / ɪ: /, / ʊ: /).

Ditongos[editar | editar código-fonte]

Existem ditongos na língua que tornam as palavras distintas das outras. No entanto ditongos variam dialeto para dialeto.

Ditongos (IPA) Exemplo (IPA) Tradução
उइ /ui/ कुइ /kui/ Qualquer alguém
इउ /iu/ जिउ /ʤiu/ Coração, mente
आइ /ai/ काइ /bəkɑi/ Enfim, a propósito
अइ /əi/ कइ /bəkəi/ Balanço
आउ /au/ चाउ /bətʃou/ Economizar
अउ /əu/ चउ /bətʃəu/ Segurança
Tritongos[editar | editar código-fonte]

Tritongos são menos comumente encontrados no idioma. A palavra mais comum onde um tritongo pode ocorrer é उन्वाउन [Inglês: may be] / h 'ɯɔʊ' n / (no padrão Garhwali) ou / h 'ɯaʊ' n / (em alguns dialetos) . No entanto, muitos falantes não podem perceber a presença de tritongos. Outros tritongos podem ser descobertos se mais pesquisas acadêmicas forem feitas sobre o idioma.

Consoantes[editar | editar código-fonte]

Tenuis[editar | editar código-fonte]
GPA (alfabeto fonético de Garhwali) / IPA / Fonema / IPA alternativo / Categoria fonêmica Exemplo / <IPA alternativo> / (Significado) Língua hindustani alternativa da palavra em industani - क / kə / क् / k / oclusiva velar sonora 'क' ळ्यो / 'k' aɭyo / (Significado literal: - Café da manhã) नाश्ता, कलेवा - ग / gə / /् / g / oclusiva velar sonora 'ग' रु / 'g' ərʊ / (Significado literal: - Peso pesado) भारी - Ʃə / tʃə / /् / tʃ / sonora palato-alveolar africada 'चि' टु / 'tʃ' iʈɔ / (Significado literal: - branco; masculino) सफ़ेद, श्वेत - ज / ʤə / /् / dʒ / careta palato-alveolar com voz 'ज्व' नि / 'dʒ' ɯni / (Saber literal: - juventude) जवानी, यौवन - ट / ʈə / /् / ʈ / sonora retroflex oclusiva 'टि' पुण् / 'ʈ' ɨpɯɳ / (Saber literal: - escolher) ,ा, उठाना - ड / ɖə / /् / ɖ / vozada retroflex oclusiva ा' ळु / 'ɖ' ɔɭʊ / (padrão) ou 'ɖ' aɭʊ / (em alguns dialetos do sul): - Árvore) डाल, पेड़, वृक्ष - Ə / tə / /् / t / oclusiva dental sonora 'ति' मुळ / 't' ɨmɯɭ /, (Significado literal: - Moraceae ou Fig; um fruto) अञ्जीर / अंजीर - द / də / /् / d / oclusiva dental sonora 'दे' स / 'd' eç /, (Significado literal: - Estrangeiro) [não se confunda com देस / des /; significado "país" emprestado do hindustani] विदेश, परदेस, बाहरला-देस - प / pə / /् / p / oclusiva bilabial sonora 'पु' ङ्गुड़ु / 'p' ʊŋuɽ, (Significado literal: - Fazenda ou Campo) खेत ou कृषि-भुमि - ब / bə / /् / b / oclusiva bilabial sonora ा' च / 'b' atʃə, (Significado literal: - Língua, Frase & outro significado: - Voz) जीभ, जुबान, आवाज़ - ल / lə / /् / l / aproximant lateral dental 'लाटु' / 'l' ʌʈɔ / (Significado literal: - idiota ou louco ou psicopata; quando usado com raiva. Insano; quando usado com pena ou amor) झल्ला, पागल - ळ / ɭə / /् / ɭ / retroflex lateral approximant 'ा 'ळ्' / gəɖwɔ 'ɭ' / (Significado literal: - Aquele que detém fortes, geralmente usado para a terra de Garhwallis People, ou Garhwal) गढ़वाल - य / jə / य् / j /

aproximação palatal

ा' र / 'j' ar / (Significado literal: - Amigo, comumente usado como palavra vocativa) यार - Ə / wə / /् / w /

aproximador labio-velar

बि ्वा' स / bis 'w' ɔs / (Significado literal: Fé) विश्वास, भरोसा - म / mə / /् / m / nasal bilabial 'मु' सु / 'm' ʊs / (Significado literal: Rato) मूषक, चुहा - Ə / nə / /् / n / narina dentária 'नि' कम् / 'n' ɨkəm / (Saber literal: - Inútil, sem valor) बेकार, व्यर्थ - ण / ɳə / /् / ɳ / retroflex nasal 'ा 'णि' / pæ 'ɳ' / (Significado literal: - Água) पानी - ङ / ɳə / /् / ɳ / velar nasal सो 'ङ्ग' ou स्वा 'ङ्ग' / sɔ 'ɳ' / (Significado literal: - Fácil) लरल, आसान - ञ / ɲə / /् / ɲ / nasal palatal 'ञ्चु' / pʰə 'ɲ' tʃɔ / (Saber literal: - Bundle ou Bunch) पोटली
Aspiradas[editar | editar código-fonte]

य्, र्, ल्, ळ्, व्, स् e as consoantes nasais (म्, न्, ञ्, ङ्, ण्) não têm som consonantal aspirado.

Alfabeto / <IPA alternativo> / Fonema / <IPA alternativo> / Exemplo / <IPA alternativo> / (Significado) Alternativa de idioma hindustani da palavra - ख / kʰə / /् / kʰ / युार्यु / 'kʰ' ʊryʊ / (Significado literal: - Suficiente, Suficiente) नीरा, पर्याप्त, खासा - घ / gʰə / /् / gʱ / घंघतौळ / 'gʱ' ɔŋgtoɭə / (Significado literal: - Confusão) दुविधा - Ʃʰə / tʃʰə / /् / tʃʰ / /्जा / 'tʃʰ' əʤə / (Significado literal: - Balcão, Galeria) ओलती, छज्जा - झ / dʒʰə / /् / dʒʱ / णक्याण / 'dʒʱ' əskæɳ / (Saber literal: - estar com medo) जर जाना - ʰə / tʰə / /् / tʰ / ुरु / 'tʰ' ɯ ~ tʊr / (Significado literal: Queixo) ठोड़ी - ध / dʰə / /् / dʱ / ा' गु / 'dʱ' ɔgʊ / (Significado literal: Tag ou linha de constura) गागा - ठ / ʈʰə / /् / ʈʰ / /्गार / 'ʈʰ' /r / (Significado literal: Snacks) ,्नैक्स्, नमकीन - ढ / ɖʰə / /् / ɖʱ / णुकणु / 'ɖʱ' ikəɳʊ / (Significado literal: Coverlet) ओढने की चादर - फ / pʰə / /् / pʰ / णकाण / 'pʰ' ʊkaɳ / (Significado literal: - Destruição) शाश - भ / bʰə / /् / bʱ / भौळ ou भ्वळ / 'bʱ' ɔɭə / (Significado literal: - Amanhã) कल (आने वाला)

Alofonia[editar | editar código-fonte]

Os falantes de garhwali estão mais familiarizados com os alofones na sua língua. Por exemplo, (IPA / /) é usado como फ na palavra फूळ (IPA / pʰu: ɭ / inglês: flor), mas pronunciado como (IPA / p /) na palavra सफेद (IPA / səpet /, inglês: "white"

Allofones de aspiradas[editar | editar código-fonte]
Conversão em tenuis[editar | editar código-fonte]

Quase todas as consoantes aspiradas exibem variação alofônica. Cada consoante aspirada pode ser convertida na consoante tenuis correspondente. Isso pode ser chamado de perda de aspiração.

Alfabeto / IPA / Fonema / IPA / Alofone / IPA / Exemplo / IPA / (Descrição) Língua hindustani - alternativa da palavra
ख /kʰə/ ख् // क् [k] रेण [ukreɳ] (falecer) गुजर जाना
घ /gʰə/ घ् // ग् [g] ड़ण [ugəɽɳ] (abrir, liberar) खोलना, विमोचन
थ /tʰə/ थ् // त् [t] थुँथुरु [tʰɯ~tʊr] (queixo) ठोड़ी
फ /pʰə/ फ् // प् [p] रण [upə:ɳ] (desatar ou desfazer) खोलना, विमोचन (बंधी हुइ चीज़ को खोलना)
Allophone of छ[editar | editar código-fonte]
Alfabeto / IPA / Fonema / IPA / Alofone / IPA / Exemplo / IPA / (Descrição) Língua hindustani - alternativa da palavra
छ /tʃʰə/ छ् /tʃʰ/ स़् [ç] न्नी [çəːni] (Significado literal:- galpão; usado especialmente para a criação de gado, alguns dialetos do sul usaram por algum tempo como um fonema puro, de modo que palavras como नी्नी são pronunciadas como छन्नी ou as्नी) छावनी,पशु-शाला
छ /tʃʰə/ छ् /tʃʰ/ च़् [c] छ्वाड़ [cɔɽ] (Significado literal:- margem, lado) छोर, किनारा
Alofones de tenuis[editar | editar código-fonte]
Conversão em surdas[editar | editar código-fonte]

Algumas consoantes tenuis têm variação alofônica. Em alguns casos, uma consoante sonora pode ser convertida na consoante sonora correspondente.

ग /gə/ ग् /g/ क् [k] velar oclusiva surda कथु [kətuk] ,(quanto) कितना
द /də/ द् /d/ त् [t] dental oclusiva surda सफे [səpet] ,(branco) सफेद
ड् /ɖə/ ड् /ɖ/ ट् [ʈ] retroflex oclusiva surda परचण्ड [pərətʃəɳʈ] ,(feroz) प्रचण्ड
ब /bə/ ब् /b/ प् [p] bilabial oclusiva surda ] खरा [kʰərap] ,(defeituoso) खराब
Outros[editar | editar código-fonte]
Alfabeto /<IPA alternativo>/ fonemae /<IPA alternativo>/ Alofone Categoria fonêmica do alofone Exemplo /<IPA alternativo>/ (<Descrição) Língua hindustani - alternativa da palavra
ज /ʤə/ ज् /ʤ/ य़् [j] palatal aproximante जुग्गा [jɯggə] ,(Significado literal: capaz) योग्य, क़ाबिल
स /sə/ स् /s/ स़् [ç] palatal fricativa surda (a) सि [çɨ] (Significado literal:- este), (b) देस /deç/ (Significado literal:- estrangeiro) (a) यह (b)बाहरला-देस, परदेस
च /tʃə/ च् /tʃ/ च़् [c] palatal oclusiva surda चाप [capə] (Significado literal:- raiva) कोप, गुस्सा
Número gramatical[editar | editar código-fonte]
Singular (escrito) /IPA/ Singular (falado)) Plural (escrito ou falado)
किता /kitʌb/ किता /kitʌp/ कितबि /kitəbi/
जुरा /ʤurʌb/ जुरा /ʤurʌp/ जुरबि /ʤurəbi/

Assimilação[editar | editar código-fonte]

Garhwali exibe características profundas de assimilação e tem deleção durante o processo Sândi, como em hindi, mas em outros aspectos de assimilação diferem do hindi. Um exemplo é a frase राधेस्याम. Quando escrevemos isso separadamente, राधे & स्याम (IPA: - / rəːdʰe / & / syəːm /) mantém seu recurso fonético original, mas, quando assimilado, soa como रास्स्याम / rəːssyəːm / ou राद्स़्याəː / rəːd /.

Linguística[editar | editar código-fonte]

Morfologia[editar | editar código-fonte]

Pronomes[editar | editar código-fonte]

  Nominativo Oblíquo Reflexivo determinador Possessivo pronome Possessivo
1ª p sing. मि म्ये म्यर म्ये
2ª p sing./pl. (तू/ति inf) , (तांउ lf /तिमि f) (त्वे/तिथे/तिते inf) , (तांऊ lf /तिम्ये f) (तेरो/त्यारो inf) , (तिम्रो f /तांउरो lf) (त्वे/तिथे/तिते inf) , (तिम्रो f /तांउरो lf)
3ª p. sing. , , , सि वीँ, वे, , से वीँ, वे, , से वीँ, वे, , से
1ª p.. pl. अमि अम्ये अम्रो अम्रो
2ª p. pl. , श्या , सी उँते उँ ऊँ

Casos[editar | editar código-fonte]

Escrito Lentamente Fluente
Nominativo न/ल न/ल न्/ल्
Vocativo रे रे रे
Acusativo थे/थेकी/सणि थे/थेकी/सणि ते/ते/सन्
Instrumental न/ल/चे न/ल/चे न्/ल्/चे
Dativo खुण/बाना कुन/बाना कु/बान्
Ablativo न/ल/चे/मनन/चुले/बटिन न/ल/चे/मनन/चुले/बटिन न्/ल्/चे/मनन्/चुले/बटि
Genitivo ऑ/ई/ऊ/ऎ ऑ/ई/ऊ/ऎ ऑ/ई/ऊ/ऎ
Locativo म/फुण्ड/फर म/फुण्/फर म्/पुन्/पर्

Numerals[editar | editar código-fonte]

Numerais Numeral Escrita RTGS IPA
0 सुन्ने sunne /sunnɨ/
1 यऽक yak /yʌk/
2 दुई dui /du’ī/
3 तीन teen /tɪnə/
4 चार char /carə/
5 पाँच paanch or paa~ /pʌ~ç/ or //pʌ~/
6 छॉ chhaw /tʃʰɔ/
7 सात saat /sʌtə/
8 आठ aath /a:ṭə/
9 नउ nau /nəu/

Situação[editar | editar código-fonte]

Devido a uma série de razões, Garhwali é uma das línguas que está desparecendo muito rapidamente. A UNESCO[4] designa o Garhwali como língua de categoria “insegura” que requer consistentes atitudes e esforços de conservação.[5]

Quase todas as pessoas que podem falar e entender o Garhwali também podem falar e entender Hindi, a língua mais falada da Índia. De acordo com um estudo, Garhwali é apenas 50% inteligível para falantes de hindi e há uma inteligibilidade unidirecional de hindi para falantes de Garhwali por causa da alta taxa de alfabetização em Hindi em Uttarakhand e a popularidade de Hindi no norte da Índia.

Amostra de texto[editar | editar código-fonte]

Pai nosso

Ye amārā Bubā jo gaiṅī-matthe chab, Tero nauṇ succo kari jaṇyaṇwaṇ. Tero rajwāṛo āṇwāṇ. Terī rājī, jannī gaiṅī-matthe, tannī būṇwāṇ bī woṇwāṇ. Amārī dinā-kī roṭī amuṇ-haṅī āj de. Wor amuṇ-haṅī amārā riṅ choḑi de, jannā amunn bī apṅā riṅiyuṇ-haṅī choḑi dinye. Wor amuṇ-haṅī parekhaṅa-maṇje naṇ likar, par amuṇ-haṅī nakhrā-maṇgann chuḑai de. Keik-taiṇ kī rajwāṛo, wor karlūt, wor ṭhullo-nauṇ, sadāīn teroī chah.

Notas[editar | editar código-fonte]

  1. «Census of Languages 2011» (PDF) 
  2. «Garhwali. A language of India». Consultado em 4 de setembro de 2010 
  3. Chandola, Anoop Chandra. «Animal Commands of Garhwali and their Linguistic Implications». WORD. 19 (2): 203–207. doi:10.1080/00437956.1963.11659795 
  4. Atlas of the World's Languages in Danger
  5. «UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger». UNESCO. Consultado em 11 de outubro de 2010. Arquivado do original em 22 de fevereiro de 2009 

Bibliografia[editar | editar código-fonte]

  • Upreti, Ganga Dutt (1894). Proverbs & folklore of Kumaun and Garhwal. [S.l.]: Lodiana Mission Press 
  • Govind Chatak-"Garhwali bhasha", Lokbharti Prakashan, Dehradun, 1959.
  • Haridutt Bhatt 'Shailesh'- "Garhwali bhasha aur uska sahitya", Hindi Samiti, UP, 1976.
  • Abodhbandhu Bahuguna- "Garhwali bhasha ka vyakaran", Garhwali Prakashan, New Delhi.
  • Rajni Kukreti- "Garhwali bhasha ka Vyakaran", Winsar Pub., Dehradun,2010.
  • Govind Chatak- "Garhwali Lokgeet", Sahitya Akademi, New Delhi, 2000.
  • Yashwant Singh Kathoch- "Uttarakhand ka Naveen Itihaas", Winsar Pub, Dehradun, 2006.
  • Pati Ram Bahadur- "Garhwal:Ancient and Modern", Pahar Publications, 2010.
  • Bachan Singh Negi – "Ramcharitmanas, Sreemad Bhagwat Geeta" – Garhwali translations, Himwal Publications, Dehradun, 2007.
  • Part IV - Volume IX of The Linguistics Survey of India - 'Pahari Languages & Gujuri'[1]

Ligações externas[editar | editar código-fonte]