Քուվեյթ

Քուվեյթ; دولة الكويت‎
Քուվեյթի դրոշ	Զինանշան
;	;
Կարգավիճակ	ինքնիշխան պետություն
Ներառում է	Էլ Ահմադի (պրովինցիա), Էլ Ֆարվանիյահ, Ալ Ասիմա, Էլ Ջահրա, Հավալի և Մուբարաք Էլ Քաբիր
Պետական լեզու	արաբերեն
Մայրաքաղաք	Էլ Քուվեյթ
Պետական կարգ	Սահմանադրական միապետություն
Օրենսդիր մարմին	National Assembly?
Երկրի ղեկավար	Mishal Al-Ahmad Al-Jaber Al-Sabah?
Կառավարության ղեկավար	Sabah Al-Khalid Al-Sabah?
Մակերես	17 818 կմ²
Ազգաբնակչություն	▲4 600 000 մարդ (2019)
Խտություն	131 մարդ/կմ²
Հիմն	National Anthem of Kuwait?
Հիմնադրված է	փետրվարի 26, 1991 թ.
Արժույթ	Kuwaiti dinar?
Կենտրոնական բանկ	Central Bank of Kuwait?
Ժամային գոտի	UTC+3 և Asia/Kuwait?
Հեռախոսային կոդ	+965
Ինտերնետ-դոմեն	.kw
Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս	0,831
	e.gov.kw(արաբ.)

Քուվեյթ (արաբ․՝ كويت‎‎), երկիր Հարավ-արևմտյան Ասիայում՝ Արաբական թերակղզու վրա։ Հյուսիսում և արևմուտքում սահմանակցում է Իրաքին, իսկ հարավում՝ Սաուդյան Արաբիային։ Մայրաքաղաքը Էլ Քուվեյթն է։

Նրան են պատկանում նաև Պարսից ծոցի մի քանի կղզիներ՝ Բուբիյան, Ֆայլական, Վարբան, Կուբբարը, Կարուն, Ումմ էլ Մարադիմը և այլն։ Արևելքից ափերը ողողում են Պարսից ծոցի ջրերը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քուվեյթը 7-րդ դարից մտել է Արաբական խալիֆուայության, 16-րդ դարից՝ Օսմանյան կայսրության կազմի մեջ։

19-րդ դարում այն դարձել է կռվախնձոր անգլիացիների և Օսմանյան կայսրության միջև։ 1897 թվականին այնտեղ տեղաբաշխվել է բրիտանական ռազմածովային հենակետ։ 1899 թվականին անցել է Մեծ Բրիտանիայի խնամակալության տակ։

1927 թվականին վերջնականապես որոշվել են Քուվեյթի պետական սահմանները, որոնք մինչև օրս պահպանվում են։ Քուվեյթն անկախություն է ձեռք բերել 1961 թվականի հունիսի 19-ին։

1990 թվականին Իրաքի զորքերը ներխուժել են Քուվեյթ՝ նրա նավթային պաշարները զավթելու նպատակով, ինչը, սակայն, առաջ է բերել համաշխարհային խոշոր նավթօգտագործողների զայրույթը. ԱՄՆ-ը, միջազգային կոալիցիա կազմելով, Քուվեյթում սկսել է ռազմական գործողություններ և 1991 թվականին Իրաքին դուրս մղել այնտեղից։

Իրաքա-քուվեյթյան պատերազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իրաքա-քուվեյթյան պատերազմ կամ Ծոցի ճգնաժամ, հակամարտություն Իրաքի և Քուվեյթի միջև 1990-1991 թվականներին, որն ավարտվեց միջազգային ուժերի ներգրավմամբ ու Իրաքի պարտությամբ։

Պատմական ակնարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իրաքա-քուվեյթյան տեղական վեճը վերաճեց հսկայական մի ռազմական հրդեհի Մերձավոր Արևելքում, որը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո դարձավ ամենամեծ ռազմական գործողություններից մեկը, որն իր մեջ ներքաշեց ավելի քան մեկ միլիոն զինվորականների։ Սկսված պատերազմը հանդիսացավ դժվար և պատասխանատու փորձություն համաշխարհային հանրության համար, որը հանդես էր գալիս ընդդեմ անմարդկային գործողությունների։

Նավթը հանդիսանում է որպես Մերձավոր Արևելքի երկրների հարստության և զարգացման, միևնույն ժամանակ նաև թշնամանքի և նախանձի աղբյուր։ Հենց նավթն էր ճգնաժամի պատճառը, որն իրենից ներկայացնում էր ագրեսիա հզոր և ոչ այնքան հարուստ Իրաքի կողմից ընդդեմ թույլ, բայց շատ հարուստ Քուվեյթի։ Պատահական չէ նաև ԱՄՆ-ի դերը այս կոնֆլիկտում, որն ուղարկեց կես միլիոնանոց զորք՝ մարդու իրավունքների պաշտպանության համար։ Միևնույն ժամանակ Վաշինգտոնը ձգտում էր ամրապնդել իր ռազմա-քաղաքական դիրքերը տարածաշրջանում և ապահովել իրեն ազատ առևտրի իրավունք նավթադոլլարներով հարուստ Քուվեյթի հետ։

Իրաքա-քուվեյթյան հարաբերությունները կտրուկ լարվեցին 1990 թվականի հուլիսին նավթի գնի շուրջ վեճերի արդյունքում։ Այդ նույն ժամանակ Իրաքի ներքին քաղաքական դրությունն առանձնանում էր ստեղծված բարդությամբ։ Իրանի հետ պատերազմի արդյունքում կործանված տնտեսությունը զգացնել էր տալիս իրեն։ Արդեն 1988 թվականին երկրի արտաքին պարտքը հասել էր 7580 միլիարդ դոլարի, դժվարություններ կային սոցիալական ոլորտում։ Սադդամ Հուսեյնի վարչակարգը ճնշում էր բոլոր դժգոհությունները։ Իրաքի ժողովրդի վրա դրված էր ռազմական ծախսերի ծանր բեռը՝ Իրաքի բանակը քանակությամբ աշխարհում զբաղեցնում էր 4-րդ տեղը։

Հուլիսի 24-ին Հոսնի Մուբարաքը որպես միջնորդ այցելեց Քուվեյթ, Իրաք, Սաուդյան Արաբիա և հուլիսի 25-ին հայտարարեց Իրաքի և Քուվեյթի համաձայնության մասին նստելու բանակցությունների սեղանի շուրջ Ջեդդայում՝ Սաուդյան Արաբիայում։

Օգոստոսի 1-ին Ջեդդայում սկսվեցին իրաքա-քուվեյթյան բանակցությունները, սակայն 2 ժամից այն ընդհատվեց։ Բանն այն է, որ Բաղդադը Քուվեյթի առջև դրեց մի շարք պահանջներ, որոնք Քուվեյթը մերժեց։ Եվ հենց այդ ժամանակ էլ Իրաքի ռազմական մեքենան բերվեց ռազմական ամբողջական պատրաստվածության։ Օրվա 2-րդ կեսին Իրաքի նախագահ Սադդամ Հուսեյնը զանգահարեց Քուվեյթի էմիրին.

- Ինչպե՞ս էս, ո՜վ շեյխ Ջաբեր։

-Փառք Ալլահի, ինձ լավ եմ զգում, հենց նոր ընթրեցի,- հետևեց էմիրի պատասխանը։

-Երդվում եմ Ալլահով՝ Քուվեյթում դու այլևս չես ընթրի,- կտրուկ հետևեց Իրաքի նախագահի պատասխանը։

Հաջորդ իսկ գիշերը Իրաքի զորքերը գրավեցին Քուվեյթը։

Անհաջող եղավ ԱՄՆ-ի փորձերը ազդելու Իրաքի վրա։ Օգոստոսի 1-ին Իրաքի դեսպան Մուհամմադ ալ-Մաշատին ընդունեց ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի՝ մերձավորարևելյան և հարավասիական գործերով օգնական Ջ. Կելլին։ Ամերիկյան կողմի անհանգստությանը, այն որ Իրաքը զորքեր է տեղակայում Քուվեյթի սահմանին, Մաշատը պատասխանեց. «Իրաքը լիակատար իրավունք ունի տեղակայել իր զորքերը իր տարածքի սահմաններում, ինչպես կցանկանա»։

Նույն օրը կոնֆերանս-սրահում ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Ջ. Բեյքերի հետ փակ դռների ետևում կայացավ խորհրդակցություն, որին ներկա էին պետդեպարտամենտի, պաշտպանության նախարարության, Կենտրոնական Հետախուզական Վարչության և Սպիտակ տան ղեկավարները։ Այս խորհրդակցության ժամանակ ԿՀՎ-ի տնօրենի տեղակալ Ռ.Կեռը հանդես եկավ՝ զգուշացնելով, որ 6-12 ժամից Իրաքը կհարձակվի Քուվեյթի վրա։

Վարչական բաժանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քուվեյթը բաժանված է 6 պրովինցիաների (մուհաֆազաների, արաբ․՝ محافظة‎‎‎ muḥāfaẓä), որոնք իրենց հերթին բաժանվում են շրջանների։


Պրովինցիա	Վարչկենտրոն	Տարածք կմ²	Բնակչություն (2005)	Ստեղծված
Էլ Ահմադի¹⁾	Էլ Ահմադի	5 120	393 861	1946 առանձնացվել է Էլ Ասիմահից
Էլ Ասիմահ (Էլ Քուվեյթ)²⁾	Էլլ Քուվեյթ	200	261 013	ի սկզբանե
Էլ Ֆարվանիյահ	Ալ Ֆարվանիյահ	190	622 123	1988 առանձնացվել է Էլ Ասիմահից
Էլ Ջահրա³⁾	Ալ Ջահրա	12 130	272 373	1979 առանձնացվել է Էլ Ասիմահից
Հավալի	Հավալի	84	487 514	ի սկզբանե
Մուբարաք Էլ Քաբիր	Մուբարաք Էլ Քաբիր	94	176 519	1999 առանձնացվել է Հավալիից
ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ		17 818	2 213 403
¹⁾Սաուդա-Քեուվեյթյան չեզոք գոտին լուծարված է եղել 1969 թվականի դեկտեմբերի 18-ին, և հյուսիսային մասը 2590 կմ² տարածքով միացրել են Էլ Ահմադիին պրովինցիայի հետ, իսկ մի փոքրիկ կտոր փոխանցել են Էլ Ջահրա պրովինցիային
²⁾ ընդգրկելով Ֆաիլակա, Միսկան և Աուհահ կղզիները
³⁾ ընդգրկելով Վարբահ և Բաբիյան կղզիները

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարածքի հիմնական մասն անապատներ են, լանդշաֆտը հարթավայրային է, տեղ-տեղ՝ բլրավոր, ամենաբարձր կետը (290 մ) գտնվում է երկրի ծայր արևելքում։ Ընդերքը հարուստ է նավթով (աշխարհում առաջին տեղերից է), գազով։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլիման չոր է, արևադարձային։ Ջերմաստիճանն ամռանը բարձրանում է մինչև 40 ^օC։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քուվեյթի տնտեսությունը հիմնված է զուտ նավթարդյունահանության վրա. այն նավթ արտահանող գլխավոր երկրներից է։

Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քուվեյթի հիմնական բնակիչները քուվեյթցի արաբներն են (45%)։ Կան նաև հարևան արաբական երկրներից եկածներ, բեդվիններ, եվրոպացիներ, հայեր և այլք։ Գլխավոր քաղաքներն են Էլ Քուվեյթը և Մենա Էլ Ահմադին։

Բնակչության 88 %-ը քաղաքաբնակ է, ապրում է ժամանակակից շենքերում, շուրջ 20 հազար մարդ քոչվոր է։

Հայերը Քուվեյթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայերը Քուվեյթում հաստատվել են 1950-ական թվականներից՝ աշխատանքի համար այստեղ գալով Իրաքից, Իրանից, Լիբանանից (Հիմնականում Այնճարից են՝ մուսալեռցիներ), Սիրիայից (համայնքի գրեթե 70%-ը), Պաղեստինից ու Հորդանանից։ Համայնքը ձևավորվել է 1954 թվականից, երբ հայերի թիվն անցել է 1000-ը, ստեղծվել է առաջին համայնքային կառույցը՝ Ազգային վարչությունը։ Գրեթե բոլորը հայախոս են եւ հայաշունչ։ Քուվեյթում և Ծոցի այլ երկրներում 20-րդ դարի կեսերից ձևավորված հայ համայնքները, ի տարբերություն արաբական այլ երկրների համայնքների, կազմավորվել են ոչ թե բնօրրանից՝ Արևմտյան Հայաստանից գաղթած հայերից, այլ միանգամայն նոր երևույթի՝ սփյուռքահայության վերարտադրության շնորհիվ։

1956 թվականից համայնքն անցել է Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության հովանու ներքո և 1961 թվականից ունի մնայուն հոգևոր հովիվ։ 1963 թվականին կառուցվել է եկեղեցի-հանդիսասրահ։ 1982 թվականին Էնտուզ Էլ Քուվեյթում ստեղծվել է Քուվեյթի և Արաբական ծոցի երկրների թեմ։

1958 թվականից գործում է հայկական կիրակնօրյա դպրոց, 1961 թվականից՝ Հայ ազգային վարժարանը, որն ստացել է միջնակարգ դպրոցի կարգավիճակ։ Մինչև Ծոցի պատերազմը (1991) համայնքը շարունակաբար ստվարացել է՝ հասնելով մինչև 10-12 հազարի։ Գործել են ֆուտբոլի խումբ, «Սեպումյան» թատերախումբը, երկսեռ երգչախմբեր և այլն։ Պատերազմի պատճառով հայերը զանգվածաբար հեռացել են Քուվեյթից։

Ներկայումս Քուվեյթում հայերի թիվը 5.000 է որոնց գերակշիռ մասն ապրում է մայրաքաղաքում։ Առավելապես արհեստավորներ են ու մանր առևտրականներ, կան նաև պետական ծառայողներ ու մտավորականներ։

Գործում են Սուրբ Վարդանանց հայկական եկեղեցին, վարժարան՝ նախակրթական, միջնակարգ և երկրորդական բաժիններով։

Բարձրագույն գործադիր մարմինն Ազգային վարչությունն է, որը ղեկավարում է համայնքային կյանքը։ Համայնքում գործում են սկաուտական, պատանեկան, երիտասարդական, բարեգործական միություններ, ինչպես նաև Հայ դատի և մշակութային խմբեր և այլն։ Քուվեյթահայերը հիմնականում ներգրավված են առևտրի, արհեստագործության, սպասարկման ոլորտներում, կան նաև բժիշկներ, բանկային ծառայողներ, ոսկերիչներ և ադամանդագործներ, ուսուցիչներ և այլն։

Համայնքն ինտեգրված է քուվեյթյան իրականության մեջ։ Այն վայելում է երկրի իշխանության հարգանքը։ Վերջիններս բարձր են գնահատում հայերի գործունեությունը հատկապես երկրի տնտեսության տարբեր ոլորտներում և չեն խոչընդոտում նաև համայնքի ազգային-մշակութային գործունեությանը։ Հայերն այս երկրում ճանաչված են որպես հմուտ արհեստավորներ, վստահելի և հավատարիմ գործընկերներ և մասնագետներ։ Ներկայումս Քուվեյթում գործում են Քուվեյթի Ազգային վարչությունը, ՀՕՄ-ը, ՀՄԸՄ-ն, Քուվեյթի Համազգային հայ կրթական միությունը։