Torium

Torium, ₉₀Th
Ciri-ciri umum
Rupa	Kelabu, lazimnya dengan sebam hitam
Torium dalam jadual berkala
	aktinium ← torium → protaktinium
Nombor atom (Z)	90
Kumpulan, kala	kumpulan tidak berkaitan, kala 7
Blok	Blok f
Konfigurasi elektron	[Rn] 6d2 7s2
Bil. elektron per petala/cengkerang	2, 8, 18, 32, 18, 10, 2
Ciri-ciri fizikal
Takat lebur	2023 K (1750 °C, 3182 °F)
Takat didih	5061 K (4788 °C, 8650 °F)
Ketumpatan suhu bilik hampir	11.7 g/cm3
Haba pelakuran	13.81 kJ/mol
Haba pengewapan	514 kJ/mol
Muatan haba molar	26.230 J/(mol·K)
Ciri-ciri atom
Keelektronegatifan	Skala Pauling: 1.3
Tenaga pengionan	pertama: 587 kJ/mol ; ke-2: 1110 kJ/mol ; ke-3: 1930 kJ/mol
Jejari atom	empirik: 179.8 pm
Jejari kovalen	206±6 pm
Rampaian
Struktur hablur	kiub berpusatkan muka (fcc)
Kelajuan bunyi rod nipis	2490 m/s (pada 20 °C)
Pekali pengembangan terma	11.0 µm/(m·K) (pada 25 °C)
Daya pengaliran terma	54.0 W/(m·K)
Kerintangan elektrik	157 nΩ·m (pada 0 °C)
Sifat kemagnetan	Paramagnet
Kerentanan magnet (χmol)	132.0·10−6 cm3/mol (293 K)
Modulus Young	79 GPa
Modulus ricih	31 GPa
Modulus pukal	54 GPa
Nisbah Poisson	0.27
Skala Mohs	3.0
Kekerasan Vickers	295–685 MPa
Kekerasan Brinell	390–1500 MPa
Nombor CAS	7440-29-1
Sejarah
Penamaan	sempena Thor, dewa Norse
Penemuan	Jöns Jakob Berzelius (1829)
Isotop utama bagi torium
	lihat; bincang; sunting; \| rujukan \| dalam Wikidata

Torium ialah sejenis unsur kimia dengan simbol Th dan nombor atom 90. Dalam keadaan tulen, torium ialah sebuah logam berwarna putih keperak-perakan yang mempunyai kilauan yang kekal beberapa bulan. Namun apabila terdedah kepada oksigen, torium akan perlahan-lahan mengusam di udara, menjadi kelabu dan akhirnya menjadi hitam. Torium ialah unsur yang reaktif dan mampu terbakar dalam bentuk serbuk halus.

Kesemua isotop torium yang diketahui tidak stabil. Isotop yang paling stabil ²³²Th, mempunyai separuh hayat selama 14.05 billion tahun, dalam anggaran umur alam semesta. Torium mengurai dengan amat perlahan menggunakan pereputan alfa, yang memulakan rantaian pereputan yang dinamai siri torium, dan berakhir pada ²⁰⁸Pb yang stabil. Di bumi, torium dan uranium sahaja unsur radioaktif yang wujud secara semulajadi dalam kuantiti yang signifikan. Torium dianggarkan wujud tiga kali lebih kerap daripada uranium dalam kerak bumi, dan kebanyakkannya ditulenkan dari pasir monazit sebagai sisa mengekstrak logam nadir bumi.

Torium detemui pada 1828 oleh ahli mineralogi amatur Norway Morten Thrane Esmark dan dikenalpasti oleh ahli kimia sweden Jöns Jacob Berzelius, yang menamakan unsur tersebut sempena Thor, tuhan guruh norse. Kegunaan awalnya telah dikembangkan pada akhir abad ke-19. Sifat radioaktif torium diketahui umum pada awal abad ke-20. Pada separuh kedua abad ke-20, torium telah digantikan dengan bahan lain kerana sifat radioaktifnya.

Ciri-ciri[sunting | sunting sumber]

Logam torium berwarna kelabu keperakan, dengan sebam oksida hitam sekiranya terdedah kepada udara. Satu atom torium memiliki 90 elektron dengan empat elektron valens. Secara teori, ada tiga orbital atom yang boleh diisi elektron-elektron valens, iaitu 5f, 6d dan 7s.^[3]

Isotop[sunting | sunting sumber]

30 radioisotop torium telah dikenal pasti dengan nombor atom daripada 209 ke 238. Torium-232 ialah isotop yang paling lazim dengan separuh hayat selama kira-kira 14.05 bilion tahun.

Kewujudan[sunting | sunting sumber]

Kepekatan torium dalam kerak Bumi ialah kira-kira 8.1 bahagian per juta, menjadikan torium sebagai salah satu unsur berat yang paling banyak.^[4] Galian monazit ialah sumber komersial torium utama disebabkan oleh kelimpahan monazit yang banyak. Monazit lazimnya memiliki 2.5% torium meskipun deposit-deposit tertentu boleh memiliki 20% torium.^[3] Galian-galian torium lazim ialah torit, ThSiO₄ dan torianit, (Th,U)O₂. Titanit dan zirkon juga boleh mempunyai sedikit torium.^[5]

Rujukan[sunting | sunting sumber]

^ Lide, D. R., penyunting (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (ed. 86th). CRC Press. m/s. 4–135. ISBN 978-0-8493-0486-6.
^ Weast, R. (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Chemical Rubber Company Publishing. m/s. E110. ISBN 978-0-8493-0464-4.
^ ^a ^b Wickleder, M. S.; Fourest, B.; Dorhout, P. K. (2006). "Thorium". Dalam Morss, L. R.; Edelstein, N. M.; Fuger, J. (penyunting). The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements (PDF). 3 (ed. 3rd). Springer-Verlag. m/s. 52–160. doi:10.1007/1-4020-3598-5_3. ISBN 978-1-4020-3598-2. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 14 Disember 2017.CS1 maint: ref=harv (link)
^ Greenwood, N. N.; Earnshaw, A. (1997). Chemistry of the Elements (ed. kedua). Butterworth-Heinemann. ISBN 978-0-08-037941-8.CS1 maint: ref=harv (link)
^ Deer, W. A.; Howie, R. A.; Zussman, J. (1966). Introduction to the Rock-Forming Minerals. m/s. 17–20. ISBN 0-582-44210-9.

Pautan luar[sunting | sunting sumber]

Media berkenaan Torium di Wikimedia Commons

Rencana berkenaan kimia ini ialah rencana tunas. Anda boleh membantu Wikipedia dengan mengembangkannya.

[magnet-1] Lide, D. R., penyunting (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (ed. 86th). CRC Press. m/s. 4–135. ISBN 978-0-8493-0486-6.

[2] Weast, R. (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Chemical Rubber Company Publishing. m/s. E110. ISBN 978-0-8493-0464-4.

[:0-3] Wickleder, M. S.; Fourest, B.; Dorhout, P. K. (2006). "Thorium". Dalam Morss, L. R.; Edelstein, N. M.; Fuger, J. (penyunting). The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements (PDF). 3 (ed. 3rd). Springer-Verlag. m/s. 52–160. doi:10.1007/1-4020-3598-5_3. ISBN 978-1-4020-3598-2. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 14 Disember 2017.CS1 maint: ref=harv (link)

[4] Greenwood, N. N.; Earnshaw, A. (1997). Chemistry of the Elements (ed. kedua). Butterworth-Heinemann. ISBN 978-0-08-037941-8.CS1 maint: ref=harv (link)

[5] Deer, W. A.; Howie, R. A.; Zussman, J. (1966). Introduction to the Rock-Forming Minerals. m/s. 17–20. ISBN 0-582-44210-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]