Монако

Монако Кенәзлеге

Байрак Илтамга
Монако милли һимны
Рәсми тел	француз
Башкала	Монако
Идарә итү формасы	Конституцион монархия
Кенәз Дәүләт министры	Альберт II Мишель Роже
Дәүләт дине	Католийчылык
Мәйдан • Барлыгы	2,02 км²
Халык саны • Бәя • Халык тыгызлыгы	38 350 (2020)
ТЭП (САМП)   • Барлыгы
ТЭП (номинал)   • Барлыгы   • Кеше башына	8 596 156 574 $ $
Акча берәмлеге	Евро
Интернет-домен	.mc
ISO коды	MC
ХОК коды	MON
Телефон коды	+377
Сәгать кушаклары	Үзәк Аурупа вакыты[d], UTC+01:00 һәм Europe/Monaco[d]
Балигъ булу яше	21 яшь

Мона́ко Кенәзлеге яки Мона́ко (фр. Principauté de Monaco) — Көньяк Европада, Урта диңгез ярында урнашкан кечкенә дәүләт. Коры җир буенча Франция белән чиктәш. Дөньяның иң кечкенә илләренең берсе, шулай ук халык тыгызлыгы буенча Монако алдынгы позициядә. Бөтен илне узар өчен кешегә уртача 56 минут кирәк.

Тарих

Франция илне өч яктан уратып ала, шул ук вакытта башка ягы Урта Диңгез белән чиктәш. Монаконың мәйданы 2,02 кв. км (0,78 кв. миля) һәм халкы якынча 37800; ул дөньяда кечкенәлек буенча икенче һәм халык иң тыгыз яшәгән ил. Монаконың җир чиге 4,4 км (2,7 миля), яр буе сызыгы 4,1 км (2,5 миля) һәм киңлеге 1700 дән алып 349 м га кадәр үзгәрә (1859 дан алып 382 ярдка кадәр). Илнең иң югары ноктасы Les Révoires Ward-та диңгез дәрәҗәсеннән 161 метр (528 м) калкып торган Монт Ангель авышлы өслекләрендә Chemin des Révoires дип аталган тар юл булып тора. Монаконың халкы иң күп булган урыны Монте Карло һәм халкы иң күп булган уенты - Лавротто/Бас Мулен. Җирне мелиорацияләү нәтиҗәсендә Монаконың җир массасы 20 процентка арткан. Кечкенә булса да, Монако бик борынгы һәм мәшһүр, бигрәк тә үзенең байлар һәм атаклылар өчен уен мәйданы буларак, бу туристлар өчен тамаша һәм Урта Диңгездә икътисади двигатель булып тора. Женева яки Цюрихта кебек үк, 2014 елда халыкның 30%-ы миллионерлардан торган.
Монако конституцион монархия формасында дәүләт башында Принц Альберт II торган кенәзлек. Принц Альберт II конституцион монарх булса да, аның сәяси куәте зур. Гримальди Йорты Монакода, кыска тынышлар белән 1297 елдан бирле хөкем сөргән. Рәсми телләр француз теле, ләкин монегаск телендә, итальянча һәм инглизчә күп сөйләшәләр һәм аңлыйлар. Дәүләтнең суверенитеты рәсми рәвештә Франко-Монегаск 1861 ел Килешүендә рәсми танылган һәм Монако 1993 елда Берләшкән Милләтләрнең сайлаучы әгъзасы булып киткән. Монаконың бәйсезлегенә һәм аерым чит ил сәясәтенә карамастан, аның саклавы Франция җаваплылыгында. Шулай да, Монако ике кечкенә хәрби төркемне тәэмин итә.
Икътисади үсеш 19-ынчы гасыр ахырында беренче казиносы - Монте Карло ачылу белән һәм Париж белән элемтә булганнан соң көчәя. Шул вакыттан бирле, Монаконың йомшак климаты, матур пейзажлары һәм комарлы уен мөмкинчелекләре кенәзлекнең бай һәм мәшһүрләр өчен беренче турист максаты һәм ял итү үзәге статусына кертем ясаган. Соңгы елларда, Монако әһәмиятле банк үзәгенә әйләнгән һәм уңышлы рәвештә үзенең икътисадын хезмәт сферасына һәм кечкенә, югары-табышлы, пычратмаучы сәнәгатьләргә диверсификацияләгән. Дәүләттә керем салымы юк, бизнес салымнары түбән һәм ул салым гаване булу өчен киң танылган. Ул шулай ук ел саен уза торган урамнарда боҗра мотор узышы Монако Гран Приның хуҗасы булып тора, ул Беренче Формуланың оригиналь Гран Приларның берсе.
Монако рәсми рәвештә Европа Берлегенең өлеше түгел, ләкин Европа Берлегенең хезмәтләрендә, таможня һәм чик контрольләрен кертеп, катнаша. Үзенең Франция белән мөнәсәбәтләре аша, Монако евроны бердәнбер валюта итеп куллана (моңа кадәр ул Монегаск франкын кулланган.). Монако Европа Шурасына 2004 елда кергән. Ул шулай ук Халыкара Франкофония Оешмасы әгъзасы.

1993 елдан Монако БМО әгъзасы, 2004 елдан — Европа Шурасы әгъзасы, шулай ук дәүләт ОБСЕ, Интерпол, ЮНЕСКО кебек оешмаларда әгъзалык итә.

Дин

Монако Кенәзлеге — рәсми дине булган аз санлы Европа дәүләтләренең берсе. Ил Конституциясенең 9 статьясы Рим католик чиркәвен дәүләт дине дип игълан итә. Шул ук вакытта, Конституция диннәргә табыну иреген игълан итә һәм кемне дә булса дини йолаларда катнашырга мәҗбүр итүне тыя. Хөкүмәт дини ирекләрне чикләми. Монако гражданнарының күпчелеге христиан динен тота (2010 елда халыкның 86 % ы).

Яһүд дине тарафдарлары булып Монакода яшәүче 560 кеше ягъни халыкның 1,7 % ы тора. Яһүдиләрнең синагогасы бар.

Илнең мөселман җәмгыятендә 280 диндар исәпләнә (ягъни халыкның 0,8 % ы). Алар барысы да кенәзлек гражданнары түгел. Мөселманнар арасында гарәпләр (беренче чиратта Мароккодан), шулай ук төрекләр, иранлылар һ. б. бар. Кенәзлектә бер генә мәчет тә юк.

1950-еллар уртасында Монакога Бәһаи дине тарафдарлары үтеп керә. Хәзерге вакытта алар кенәзлек халкының 0,2 % ын тәшкил итә (ягъни 70 кеше).

Монакода башка конфессияләр һәм диннәр вәкилләре дә бар, ләкин аларның саны аз һәм алар дини җәмгыять төзи алмый. Кайбер диндарлар (бигрәк тә мөселманнар) күршедәге Ниццага яки Франциянең башка шәһәрләренә йөри.

Монако Кенәзлегендә яшәүче якынча 3,8 мең кеше дини түгел.

• Монакода ислам

Сылтамалар

• Хөкүмәтнең рәсми сайты 2005 елның 5 ноябрь көнендә архивланган.