Alġerija
Ir-Repubblika Demokratika tal-Poplu tal-Alġerija | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Mottu: بالشعب وللشعب "Mill-poplu, għall-poplu" |
||||||
Innu nazzjonali: Kassaman "Naħilfu" |
||||||
Belt kapitali (u l-ikbar belt) | Alger | |||||
Lingwi uffiċjali | Għarbi, Berberu | |||||
Gruppi etniċi | 75%–85% Għarab 15%–25% Berberi | |||||
Gvern | Repubblika Unitarja Semi-presidenzjali | |||||
- | President | Abdelmadjid Tebboune | ||||
- | Prim Ministru | Aymen Benabderrahmane | ||||
Indipendenza (minn Franza) | ||||||
- | Rikonoxxuta | 3 ta' Lulju, 1962 | ||||
- | Iddikjarata | 5 ta' Lulju, 1962 | ||||
Erja | ||||||
- | Total | 2,381,741 km2 (10) 919,595 km2 mil kwadru |
||||
- | Ilma (%) | 1.1 | ||||
- | Densità | 17.7/km2 (168) 45.8/mili kwadri |
||||
PGD (PSX) | stima tal-2022 | |||||
- | Total | $708.568 biljun (43) | ||||
- | Per capita | $13,321 (111) | ||||
PGD (nominali) | stima tal-2022 | |||||
- | Total | $190.155 biljun (58) | ||||
- | Per capita | $4,151 (130) | ||||
Gini (2011) | 27.6 (baxx) | |||||
IŻU (2021) | ▲ 0.745 (għoli) (91) | |||||
Valuta | Dinar (DZD ) |
|||||
Żona tal-ħin | CET (UTC+1) | |||||
Kodiċi telefoniku | 213 | |||||
TLD tal-internet | .dz, الجزائر. |
Dan l-artiklu dwar il-ġeografija huwa nebbieta. Jekk trid, tista' tikkontribwixxi issa biex ittejjeb dan l-artiklu, dejjem skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija. |
L-Alġerija, uffiċjalment ir-Repubblika Demokratika tal-Poplu tal-Alġerija, hija pajjiż fit-Tramuntana tal-Afrika li tmiss mal-Marokk u mas-Saħara tal-Punent fil-Punent, mal-Mauritania u mal-Mali fil-Lbiċ, man-Niġer fix-Xlokk, u mal-Libja u mat-Tuneżija fil-Lvant, bil-baħar Mediterran fit-Tramuntana. L-Alġerija tagħmel parti mir-reġjun tal-Magreb. Minħabba d-deżert tas-Saħara, li jokkupa kważi l-pajjiż kollu, il-maġġoranza tal-popolazzjoni tgħix fit-Tramuntana, fejn għalkemm huwa ddominat mill-muntanji tal-Atlas, hemm art fertili kif ukoll aċċess għall-baħar. B'erja ta' 2,381,741 kilometru kwadru, l-Alġerija hija l-ikbar pajjiż fl-Afrika, u l-għaxar l-ikbar pajjiż fid-dinja.[1] Il-pajjiż għandu popolazzjoni ta' 44 miljun ruħ, li jagħmlu it-32 l-aktar pajjiż popolat fid-dinja. L-Alġier hija l-belt kapitali kif ukoll l-ikbar belt fil-pajjiż.
Inizjalment, fl-Alġerija kien hemm ir-renjijiet tan-Numidjani u l-Mauretani, qabel ma saret kolonizzazzjoni mill-Feniċi u mill-Kartaġiniżi, li wara ġew maħkuma mir-Rumani. Wara li waqgħet Ruma ġie mwaqqaf ir-renju tal-Vandali, u iktar tard, wara perjodu qasir taħt il-Biżantini, l-Alġerija rat diversi renji u dinastiji Għarab. Fl-1516 l-Alġerija ġiet taħt l-Ottomani, fejn waqt dan il-perjodu il-belt tal-Alġier saret waħda mill-ikbar u l-iktar bliet sinjuri fid-dinja, sakemm fl-1830 invadiet Franza. Taħt il-Franċiżi, l-Alġerija rat seklu diffiċli, tant illi wara massakri f' Sétif u Guelma fl-1945, faqqgħet il-Gwerra Alġerina fl-1954, li spiċċat fil-5 ta Lulju 1962 bl-Alġerija ħielsa bħala pajjiż independenti.
Il-lingwi uffiċjali tal-Alġerija huma l-Għarbi u l-Berberu, iżda il-lingwa primarja li tintuża hija l-Għarbi Alġerin. Il-Franċiz jintuża wkoll f'ċerti kuntesti governattivi u edukattivi, imma l-lingwa m'għandha l-ebda status uffiċjali. Il-maġġoranza tal-popolazzjoni hija Għarbija u l-ikbar reliġjon huwa l-Iżlam.[2]
L-Alġier (bl-Għarbi: الجزائر, romanizzat: al-Jazāʾir; bil-Franċiż: Alġer) huwa l-kapitali u l-akbar belt tal-Alġerija. Il-popolazzjoni tal-belt fiċ-ċensiment tal-2008 kienet 2,988,145 ruħ u fl-2020 kienet stmata li kienet madwar 4,500,000 ruħ. L-Alġier jinsab fil-parti taċ-ċentru tat-Tramuntana tal-Alġerija.
L-Alġier jinsab fuq in-naħa tal-Punent tal-Bajja ta' Alġier, fil-Baħar Mediterran. Il-parti moderna tal-belt hija mibnija fuq l-art invelli ma' xatt il-baħar; il-parti l-qadima, il-belt antika tad-deys, titla' l-għoljiet wieqfa wara l-belt moderna u fil-quċċata hemm il-kasbah jew iċ-ċittadella (Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO), 122 metru (400 pied) 'il fuq mill-baħar. Il-kasbah u ż-żewġ mollijiet jiffurmaw triangolu (laqmijiet: l-Alġier l-Abjad; l-Alġier li Jsaħħrek).
Organizzazzjoni territorjali[immodifika | immodifika s-sors]
L-Alġerija hija maqsuma fi 58 provinċja (wilaya/valiato), 553 distrett (daerah/daira) u 1,541 komun (baladiyah/muniċipalità). Kull provinċja, distrett u muniċipalità hija msemmija wara l-kapitali tagħha, li normalment hija l-akbar belt.
Total tal-fruntieri tal-Alġerija: 6,734 km, pajjiżi tal-fruntiera (6): Libja 989 km; Mali 1,359 km; il-Mawritanja 460 km; il-Marokk 1,941 km; Niġer 951 km; Tuneżija 1,034 km.
-
Bab El Oued
-
L-Uffiċċju tal-Posta l-Kbir f'Alġiers (Alger-Grande-Poste)
-
Kartolina minn Algiers, bidu tas-seklu 20 Ħallieq: Neurdein Frères
-
Zighoud Youcef (Għarbi: زيغود يوسف) hija belt u komun fil-Provinċja ta' Constantine
-
Pittura ta' mara Kabyle bil-kostum folkloristiku, Iqbayliyen (Kabily) القبائل (Għarbi)
-
Pajsaġġ tal-Aurès f'Ras el Aïoun
-
Mappa tat-Tramuntana tal-Alġerija li turi l-post tar-reġjun Aurès bl-aħmar u l-akbar reġjun bl-aħdar. 450 m (1,480 pied).
-
Iċ-Ċentru ta' Skikda, Skikda (Għarbi: سكيكدة; qabel Philippeville mill-1838 sal-1962 u Rusicade fi żminijiet antiki)
-
Post ta' Skikda fil-Provinċja ta' Skikda
-
Statwa tal-mużew ta' Skikda
-
Nedroma (Għarbi: ندرومة)
-
Rappreżentazzjoni storika ta' Nedroma
-
Ghazaouet hija belt u komun fil-provinċja ta' Tlemcen
-
Ghazaouet (Koordinati: 35°5′38″N 1°51′37″W)
-
Fanal Ghazaouet Nemours (Koordinati: 35°05′52.45″N 1°52′23.69″W)
-
Sidi Semiane hija belt u komun fil-provinċja ta' Tipaza, fit-Tramuntana tal-Alġerija.
-
Thénia (الثنية)
-
Thénia (الثنية)
-
Bokka tax-Xmara Oued Issers (Koordinati: 36° 23′ 13.77″ N, 3° 20′ 27.55″ E)
-
Isser, li qabel kienet ispettjata Issers (Għarbi: يسر, Kabyle: ⵉⵙⴻⵔ) hija belt u komun fil-provinċja ta' Boumerdès
-
Veduta tal-firxa tal-muntanji Ouarsenis ħdejn il-komun ta' Tamalehat; Summit: Mount Sidi Amar; Elevazzjoni: 1,985 m (6,512 pied); Koordinati: 35°52′0″N 1°37′0″E.
-
Belt Hall ta' Chlef,Chlef (Għarbi: الشلف) hija l-kapitali tal-Provinċja ta' Chlef
-
Triq Ibn Badis, Chlef
-
Post ta' solidarjetà fiċ-ċentru ta' Chlef
-
Ċentru kulturali Iżlamiku fiċ-ċentru ta' Chlef
-
Mirador Hotel
-
Triq l-istazzjon tal-ferrovija, stazzjon tal-ferrovija fi Chlef.
-
Post ta' Chlef, l-Alġerija fil-provinċja ta' Chlef
-
Minjieri tal-Breira, Chlef (Koordinati: 36° 27′ 24.74″ N, 1° 36′ 22.47″ E)
-
Moskea ta' Chlef (Mosqué de Chlef)
-
Chlef
-
Bejaia jew Bujía (Bgayet fil-Kabyle, بجاية Biŷāya bl-Għarbi, uffiċjalment translitterata Béjaïa skond il-fonetika Franċiża, Bougie bil-Franċiż, Vaga bil-Feniċi, Saldae bil-Latin)
-
Miliana (Għarbi: مليانة)
-
Chekfa (الشقفة) hija belt u komun fil-Provinċja ta' Jijel, l-Alġerija. Skont iċ-ċensiment tal-1998 għandha popolazzjoni ta' 25,187
-
Tissemsilt (Għarbi: تسمسيلت, romanizzat: Tissamsīlt)
-
Tébessa jew Tebessa (Għarbi: تبسة Tibissa, Tbessa jew Tibesti)
-
Tébessa jew Tebessa (Għarbi: تبسة Tibissa, Tbessa jew Tibesti)
-
Bordj Bounaama
-
Bordj Bounaama
-
Algiers, الجزائر, Alger (Minn fuq, mix-xellug għal-lemin: Kosta, Tifkira tal-Martri, Bini Ahmed Francis, Bażilika tal-Madonna tal-Afrika, Uffiċċju tal-Posta Ċentrali, Moskea Ketchaoua, Port)
-
Pittura ta' mara Kabyle bil-kostum folkloristiku, Iqbayliyen (Kabily) القبائل (Għarbi)]]
-
Siġill Għarbi uffiċjali tal-Gvernatur Ġenerali tal-Alġerija
-
Siġill Għarbi uffiċjali tal-Gvernatur Ġenerali tal-Alġerija (Algérie française, 1830-1862; Kolonja Franċiża, 1848–1962: Parti minn Franza)
-
Mappa kronoloġika tal-evoluzzjoni tal-Alġerija Franċiża.
-
Tarka ta' Alġeri
-
Armi ta' Algiers fil-Perjodu Franċiż
-
Xiri ta' skjavi Kristjani minn patrijiet Franċiżi f'Alġiers fl-1662
-
Munita tal-Hafsids b'Kufic ornamentali, Bougie, l-Alġerija, 1249–1276
-
Tarka ta' Stat puniku 𐤒𐤓𐤕 𐤇𐤃𐤔𐤕 *Qart-Ḥadašt ('Belt Ġdida') (c. 814 QK-146 QK)
-
Mappa ta' Stat puniku 𐤒𐤓𐤕 𐤇𐤃𐤔𐤕 *Qart-Ḥadašt ('Belt Ġdida') (c. 814 QK-146 QK)
-
Mappa tan-Numidia c. 220 Q.K, li juri r-renji ta’ Sifax u Gaia (Masinisa ġenesi)
-
Bandiera tal-Renju tan-Numidia (ⵜⴰⴳⵍⴷⴰ ⵏ ⵉⵏⵓⵎⵉⴷⵏ) (300 QK-25 QK) (Kapitali: Cirta, 180 QK 500,000 km²)
-
Tarka tal-Renju tan-Numidia (ⵜⴰⴳⵍⴷⴰ ⵏ ⵉⵏⵓⵎⵉⴷⵏ) (300 QK-25 QK) (Kapitali: Cirta, 180 QK 500,000 km²)
-
476 Mappa ta' Renju tal-Vandali u Alani (Regnum Vandalorum u Alanorum Vandaliric) (435–534)
-
Munita li turi lil Gelimer (530–534)
-
Kalifat Pillow (1121–1269) (ٱلْمُوَحِّدُونَ, al-Muwaḥḥidūn)
-
Il-Mawretanja u Numidia (3 seklu QK - 44 AD)
-
Munita ta' Faustus Sulla, 56 QK, li n-naħa ta' wara tagħha turi lir-re tal-Mawritanja Bochus I (xellug) joffri Jugurtha (lemin) lil missier Faustus, Lucius Sulla.
-
Il-Mawritanja u Numidia (3 seklu QK-44 AD)
Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]
- ^ "Largest countries in Africa". Statista (bl-Ingliż). Miġbur 2023-05-15.
- ^ Algeria (bl-Ingliż). Central Intelligence Agency. 2023-05-09. Miġbur 2023-05-15.