Saltar para o conteúdo

Usuário(a):Albinow01/Tabela

Origem: Wikipédia, a enciclopédia livre.

Verbos[editar | editar código-fonte]

Os verbos terminam, no infinitivo, em –ar, -air, -er ou –ir. Há seis tempos (Presente, Imperfeito, Perfeito, Mais-que-perfeito, Futuro, Futuro II) e quatro modos (Indicativo, Conjuntivo, Condicional, Imperativo).

Indicativo presente[editar | editar código-fonte]

jau gid tegn vend part
ti gidas tegnas vendas partas
el gida tegna venda parta
nus gidain tegnain vendain partin
vus gidais tegnais vendais partis
els gidan tegnan vendan partan

Verbos com dupla consoante antes do final no infinitivo, são simplificados na 1ª. Pessoa do singular (metter – jau met).

Os verbos com terminação em –ger, -giar, -gir, -miar, –ziar, assim como vogais terminam na 1ª pessoa do singular em –el. O mesmo ocorre com verbos cuja 1ª pessoa do singular seria expressa com dificuldade, assim como alguns outros verbos:

  • Diriger – jau dirigel
  • Scuar – jau scuel
  • Suffrir – jau suffrel
  • Cumprar – jau cumprel
  • Giaschair – jau giaschel

Vários verbos adquirem a sílaba –esch:

  • Finir – finesch, fineschas, finescha, finin, finis, fineschan

Alguns verbos em –ar, -air e -ir mudam, na forma conjugada, a vogal do radical:

Infinitivo 3ª Pessoa do singular 1ª Pessoa do plural
u → o purtar porta purtain
a → ai tadlar taidla tadlain
e → ai palesar palaisa palasain
a → o dumandar dumonda dumandain
u → au dudir dauda dudin

Alguns verbos em –er também mudam a vogal do radical:

Infinitivo 3ª Pessoa do singular 1ª Pessoa do plural
o → u volver volva vulvain
ai → a baiver baiva bavain
au → u sclauder sclauda scludain

Conjuntivo presente[editar | editar código-fonte]

che jau gidia tegnia vendia partia
che ti gidias tegnias vendias partias
ch'el gidia tegnia vendia partia
che nus gidian tegnian vendian partian
che vus gidias tegnias vendias partias
ch'els gidaan tegnian vendian partian

O conjuntivo presente é sempre conjugado conforme o radical. Assim, aparece aqui em todas as formas as mudanças no radical dos verbos:

  • Purtar → che jau portia, che nus portian
  • Finir → ch'el fineschia, ch'els fineschian

As formas das 1ª e 3ª pessoas do singular, da 2ª pessoa do singular e 2ª pessoa do plural, assim como as 1ª e 3ª pessoas do plural são concordantes, a princípio.

O conjuntivo será – diferente das outras línguas latinas, mas como em alemão – no discurso indireto:

  • El ha ditg: "Jau vom a Svizra."
  • El aveva ditg, ch'el giaja a Svizra.
  • Ella ha dumandà: "Vulais in mail?"
  • Ella ha dumandà, sche nus veglian in mail.

Além disso, é usado em outras línguas latinas depois de certas expressões subordinadas.

Imperativo[editar | editar código-fonte]

(ti) gida! tegna! venda! parta!
(vus) gidai! tegnai! vendai! parti!

As formas do imperativo da 2ª pessoa do singular são conjugadas e mostram as mesmas mudanças que o presente indicativo e conjuntivo (tadlar: taidla! – tadlai!, finir: finescha! – fini!). As formas da 2ª pessoa do plural são terminadas e mostram com os verbos em –er as mesmas alterações do indicativo presente.

O negativo do imperativo é formado através de "na" + imperativo + "betg".

  • Ta lava! – Lava-te!
  • Ta lava betg! ou Na ta lava betg! – Não te lave!

Nas outras pessoas, são utilizadas as formas do verbo duair (sollen):

  • Els duain gidar! – Eles devem ajudar!

Imperfeito[editar | editar código-fonte]

jau gidava tegneva vendeva partiva
ti gidavas tegnevas vendevas partivas
el gidava tegneva vendeva partiva
nus gidavan tegnevan vendevan partivan
vus gidavas tegnevas vendevas partivas
els gidavan tegnevan vendevan partivan

As formas das 1ª e 3ª pessoas do singular, da 2ª pessoa do singular e 2ª pessoa do plural, assim como as 1ª e 3ª pessoas do plural são concordantes. Elas são sempre conjugadas no final (volver → vulveva; vgl. Presente).

Condicional[editar | editar código-fonte]

jau gidass tegness vendess partiss
ti gidassas tegnessas vendessas partissas
el gidass tegness vendess partiss
nus gidassan tegnessan vendessan partissan
vus gidassas tegnessas vendessas partissas
els gidassan tegnessan vendessan partissan

As formas das 1ª e 3ª pessoas do singular, da 2ª pessoa do singular e 2ª pessoa do plural, assim como as 1ª e 3ª pessoas do plural são concordantes. Elas são sempre conjugadas no final (volver → vulveva; vgl. Presente).

Gerundio[editar | editar código-fonte]

gidond tegnend vendend partind

Particípio perfeito[editar | editar código-fonte]

singular gidà, gidada tegnì, tegnida vendì, vendida partì, partida
plural gidads, gidadas tegnids, tegnidas vendids, vendidas partids, partida

Mesmo alguns verbos regulares apresentam formas com modificações, por exemplo. avrir – avert, cuvrir – cuvert, entschaiver – entschet, metter – mess, morder – mors, suffrir – suffert, vesair – vis, volver – vieut, uvm.

Perfeito[editar | editar código-fonte]

jau hai gidà hai tegnì hai vendì sun partì / partida
ti has gidà has tegnì has vendì es partì / partida
el ha gidà ha tegnì ha vendì è partì
ella ha gidà ha tegnì ha vendì è partida
nus avain gidà avain tegnì avain vendì essan partids / partidas
vus avais gidà avais tegnì avais vendì essas partids / partidas
els han gidà han tegnì han vendì èn partids
ellas han gidà han tegnì han vendì èn partidas

Geralmente, o Perfeito é conjugado com o auxiliar avair (ter) e o Particípio Perfeito (s. gidar). Os seguintes verbos usam o auxiliar esser (sein) :

  • Verbos de Movimento: ir, partir , fugir
  • Verbos que expressam mudança de estado: crescher, nascher .
  • Esser (ser), star (estar), restar (ficar)

Os verbos transitivos e reflexivos podem adotar o particípio alternativamente depois do número ou do sexo do objeto (direto ou indireto):

Jau hai la vis. oder Jau hai la visa. – Eu a vi.

Mais-que-perfeito[editar | editar código-fonte]

jau aveva gidà aveva tegnì aveva vendì era partì / partida

É construído com o imperfeito dos verbos auxiliaries esser ou avair e o Particípio Perfeito.

Futur[editar | editar código-fonte]

jau vegn a gidar vegn a tegnair vegn a vender vegn a partir
ti vegns a gidar vegns a tegnair vegns a vender vegns a partir
el vegn a gidar vegn a tegnair vegn a vender vegn a partir
nus vegnin a gidar vegnin a tegnair vegnin a vender vegnin a partir
vus vegnis a gidar vegnis a tegnair vegnis a vender vegnis a partir
els vegnan a gidar vegnan a tegnair vegnan a vender vegnan a partir

O Futuro é construído com o verbo auxiliar vegnir + a (antes de vogal: ad) + Infinitivo.

Futuro II[editar | editar código-fonte]

jau vegn ad avair gidà vegn ad avair tegnì vegn ad avair vendì vegn ad esser partì / partida

O Futuro II é formado com o verbo auxiliar vegnir + ad + Infinitivo do auxiliar avair ou esser + Particípio Perfeito do verbo principal.

Passivo[editar | editar código-fonte]

O Passivo é formado pelo verbo auxiliar vegnir e a forma flexionada do Particípio Perfeito: jau vegn elegì / elegida – eu fui eleito

Verbos reflexivos[editar | editar código-fonte]

Os pronomes reflexivos situam-se sempre antes do verbo:

Infinitivo 1ª Pessoa do singular no presente Imperativo Singular 3ª Pessoa do singular no pretérito perfeito
sa lavar jau ma lav ta lava! ella ha sa lavà (lavada)
s'occupar jau m'occup t'occup! ella ha s'occupà (occupada)

Exemplos de verbos irregulares[editar | editar código-fonte]

  • Esser – ser
  • Avair – ter
  • Vegnir – vir, tornar-se
  • Duair – dever, ter a obrigação de
  • Pudair – poder
  • Savair – saber
  • Dir – dizer
  • Stuair – dever, ser obrigado a
  • Vulair – querer
  • Far – fazer
  • Star – estar
  • Trair – tirar
  • Ir
  • Dar
  • Fugir