Cápac Yupanqui

Origem: Wikipédia, a enciclopédia livre.
Cápac Yupanqui
Qhapaq Yupanki
Cápac Yupanqui
Inca de Cusco
Reinado 1320 - 1350
Consorte Mama Cahua
Antecessor Mayta Cápac
Sucessor(a) Inca Roca
 
Nascimento 1300
  Cusco
Morte 1350 (50 anos)
  Cusco
Dinastia Hurin (Cusco)
Pai Maita Capac
Mãe Curu Yaya

Cápac Yupanqui (Quíchua: Qhapaq Yupanki, Honrado e Generoso Libertador,[1] 1300 -- 1350), foi o quinto Sapa Inca e governador de Cusco.[2] Ascendeu ao poder evitando um golpe de estado que seus irmão queiram desfraldar ao tentar impor seu primo-meio-irmão Tarco Huamán, como Inca.[3] Cápac Yupanqui se tornou um governante aguerrido.

Vida[editar | editar código-fonte]

Cápac nasceu em Cusco, era filho de Maita Capac com sua irmã Curu Yaya. Seu pai tivera outros irmãos tanto legítimos como bastardos, e os colocara como governadores das cidades da região de Cusco. Após a morte de seu pai, estes irmãos pediram que Cápac aumentassem seus privilégios, a fim de ter mais autoridade, mas o Cápac foi perspicaz e compreendeu as intenções de seus irmãos, que haviam acordado secretamente entre si tirar-lhe a coroa e dá-la a seu irmão Tarco Huaman, que consideravam ser mais discreto e um homem que poderia ser melhor persuadido.[4]

Para garantir o trono matou nove irmãos de Tarco, e fez os outros lhe jurarem lealdade. No entanto, foi benevolente com Tarco Huamán e o enviou para governar os curacados de Anta e Cuyo.[5]

Durante o seu reinado Cápac derrotou alguns pequenos grupos étnicos, como o Cuyos,[5] acrescentando desta forma alguns poucos quilômetros quadrados a seus domínios. Mas a reputação do Curacado Inca crescia, tanto que o Curacado Quechua de Abancay enviou dois embaixadores para pedir ajuda para enfrentar os Chanca. Cápac aceitou ajudá-los e enviou seu meio-irmão Tarco como governador dos Cuyos [5] com a missão de capturar 1000 pássaros da selva e das montanhas para serem queimados em rituais militares.

A qualquer expansão do território a leste ou a oeste Cápac acrescentava melhorias necessárias qualitativamente na agricultura, utilizando por exemplo fertilizantes como guano encontrado fartamente nas encostas. Organizou o mitímac (a colonização de novas regiões conquistadas por agricultores escolhidos, guiados por funcionários de confiança com o objetivo de redistribuir a força de trabalho), também deu um impulso ao desenvolvimento dos transportes e da construção de estradas e pontes.[6] Mesmo assim durante o governo de Cápac Yupanqui o Curacado Inca permanecia pequeno diante do poderio dos Ayarmacas e dos Chancas.

O estado Chanca era temido pelos Ayarmacas (estes já tinham recuperado seu poder após as guerras civis que Lloque Yupanqui gerara entre as cidades Ayarmacas), pois os Chancas procuravam dominar toda a região de Cusco, incluindo os Incas e os Ayamarcas. Por isto, os Ayarmacas procuraram fazer uma aliança com os Incas, e o rei dos Ayarmacas ofereceu para selar esta aliança sua filha Cori Ilpay Cahua (Mama Cahua [7]), que significa joia de ouro. O Inca teve com ela dois filhos, um foi Inca Roca, que o sucedeu no reino, e o outro Apo Mayta, que se mostrou muito corajoso, para não mencionar outras crianças que teve com outras mulheres nobres.[5]

Cápac Yupanqui nunca chegou a enfrentar os Chancas, porque morreu envenenado antes que estes chegassem a Cusco.[8]

Deste Inca descende o grupo tribal e Ayllu de Apuamayta (Apu Mayta), e o ídolo que adoravam tinha o mesmo nome do Ayllu.[5]

Precedido por
Maita Capac
Cápac Inca
Dinastia Hurin Cusco

(1320-1350)
Sucedido por
Inca Roca
Precedido por
Maita Capac
5º Inca do Curacado de Cusco
(1320-1350)
Sucedido por
Inca Roca



Referências

  1. Menandra Mosquera, Quechua de Huarás, en Español e Inglés: Glosario, Xlibris Corporation, 2012 p. 221 ISBN 9781479722587
  2. Cápac Yupanqui in Carpeta Pedagogica (em castelhano) página visitada em 24/01/2017
  3. Padre Barnabe Cobo, Historia Del Nuevo Mundo, Volume 3 (em castelhano) Рипол Классик, 1956 p 142 ISBN 9785875323294
  4. Cobo, Historia Del Nuevo Mundo, p 141
  5. a b c d e Padre Barnabe Cobo History of the Inca Empire: An Account of the Indians' Customs and Their Origin, Together with a Treatise on Inca Legends, History, and Social Institutions (em inglês) University of Texas Press, 2010 p 122 ISBN 9780292789807
  6. Ugo Stornaiolo Ecuador : anatomía de un país en transición (em castelhano) Editorial Abya Yala, 1999 p. 62 ISBN 9789978045541
  7. Thomas B. F. Cummins, Barbara Anderson The Getty Murua :Essays on the Making of Martin de Murua's "Historia General del Piru"(em inglês) Getty Publications, 2008 p. 49 ISBN 9780892368945
  8. Patricia Temoche Cortez, Breve História dos Incas (em português) Versal Editores LTDA, 2016 p. 22 ISBN 9788589309417
O Commons possui uma categoria com imagens e outros ficheiros sobre Cápac Yupanqui