Saltar para o conteúdo

Línguas tibetanas centrais

Origem: Wikipédia, a enciclopédia livre.
Tibetano Central (Ü-Tsang) - དབུས་སྐད་, Dbus skad / Ükä
དབུས་གཙང་སྐད་, Dbus-gtsang skad / Ü-tsang kä
Falado(a) em: Índia, Nepal, China
Região: Região Autônoma do Tibete
Total de falantes: 1.172.940 (Censo 1990 – China)
Família: Sino-tibetana
 Tibeto-Birmanesa
  Tibeto-Kanauri ?
   Bodo
    Tibetana
     Tibetano Central (Ü-Tsang) - དབུས་སྐད་, Dbus skad / Ükä
དབུས་གཙང་སྐད་, Dbus-gtsang skad / Ü-tsang kä
Escrita: Lhomi (ल्होमी‎)
Códigos de língua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---
ISO 639-3: vários:
bod — Tibetano Lhasa
dre — Dolpo
hut — Humla, Limi
lhm — Lhomi (Shing Saapa)
muk — Dialeto (Mugu)
kte — Nubri
ola — Walungge (Gola)
loy — Lowa/Loke (Mustang)
tcn — Tichurong

As línguas Tibetano Centraiis, também chamado Dbus, Ü ou Ü-Tsang, são o sub-grupo das línguas bodo mais falado e a base da língua tibetana padrão. Este artigo foca o dialeto Lhomi (ल्होमी‎)

Dbu e Ü são formas com o mesmo nome. Dbus é uma transliteração do nome em alfabeto tibetano escrita tibetana]], དབུས་ , enquanto Ü é a pronúncia do mesmo no dialeto Lhasa, wy˧˥˧ʔ } (ou [y˧˥˧ʔ]). Ou seja, em tibetano, o nome é escrito como Dbus e pronunciado como Ü . Todos esses nomes são frequentemente aplicados especificamente ao dialeto do prestígio de Lhasa.

Existem muitos dialetos e línguas tibetanos centrais mutuamente inteligíveis além do de Lhasa, com diversidade particular ao longo da fronteira e no Nepal:[1]

São: Limi (Limirong), dialeto Mugom, Dolpo (Dolkha), Mustang | Mustang (Lowa, Lokä), Humla, Nubri, Lhomi, Dhrogpai Gola, Walungchung Gola (Walungge / Halungge), Tseku, Basum

Ethnologue relata que Walungge é altamente inteligível com Thudam, mas Glottolog diz que Thudam não é uma variedade distinta. Tournadre (2013) classifica Tseku com Khams Tibetano.

As línguas Tibetanas Centrais são faladas no Tibete )China e em bem menor quantidade de falantes no Nepal e no norte da Índia

As línguas Tibetanas Centrais usam a escrita Lhomi (ल्होमी‎)

IPA] Tibetana Wade–Giles Pinyin tibetano
[k] ཀ་ k g
[] ཁ་ ག་ kh, g k
[ŋ] ང་ ng ng
[] ཅ་ c j
[tɕʰ] ཆ་ ཇ་ ch, j q
[ɲ] ཉ་ ny ny
[t] ཏ་ t d
[] ཐ་ ད་ th, d t
[n] ན་ n n
[p] པ་ p b
[] ཕ་ བ་ ph, b p
[m] མ་ m m
[ts] ཙ་ ts z
[tsʰ] ཚ་ ཛ་ tsh, dz c
[w] ཝ་ w w
IPA] Tibetana Wade–Giles Pinyin tibetano
[ɕ] ཞ་ ཤ་ zh, sh x
[s] ཟ་ ས་ z, s s
[j] ཡ་ y y
[ɹ] ར་ r r
[l] ལ་ l l
[h] ཧ་ h h
[c] ཀྱ་ gy gy
ཁྱ་ གྱ་ ky ky
[] ཀྲ་ kr zh
[tʂʰ] ཁྲ་ གྲ་ khr, gr ch
[ʂ] ཧྲ་ hr sh
[ɬ] ལྷ་ lh lh
  • isn't commonly transliterated to Roman, in the Wade–Giles system ' is used.

ཨ(◌)

ཨ། ཨའུ། ཨག།
ཨགས།
ཨང༌།
ཨངས།
ཨབ།
ཨབས།
ཨམ།
ཨམས།
ཨར། ཨལ།
ཨའི།
ཨད།
ཨས།
ཨན།
a au ag ab am ar ai/ä ai/ä ain/än
ཨི།
ཨིལ།
ཨའི།
ཨིའུ།
ཨེའུ།
ཨིག།
ཨིགས།
ཨིང༌།
ཨིངས།
ཨིབ།
ཨིབས།
ཨིམ།
ཨིམས།
ཨིར། ཨིད།
ཨིས།
ཨིན།
i iu ig ib im ir i in
ཨུ། ཨུག།
ཨུགས།
ཨུང༌།
ཨུངས།
ཨུབ།
ཨུབས།
ཨུམ།
ཨུམས།
ཨུར། ཨུལ།
ཨུའི།
ཨུད།
ཨུས།
ཨུན།
u ug ub um ur ü ü ün
ཨེ།
ཨེལ།
ཨེའི།
ཨེག།
ཨེགས།
ཨེང༌།
ཨེངས།
ཨེབ།
ཨེབས།
ཨེམ།
ཨེམས།
ཨེར། ཨེད།
ཨེས།
ཨེན།
ê êg êŋ êb êm êr ê ên
ཨོ། ཨོག།
ཨོགས།
ཨོང༌།
ཨོངས།
ཨོབ།
ཨོབས།
ཨོམ།
ཨོམས།
ཨོར། ཨོལ།
ཨོའི།
ཨོད།
ཨོས།
ཨོན།
o og ob om or oi/ö oi/ö oin/ön
IPA Wade–Giles Pinyin tietano IPA Wade–Giles Tibetan Pinyin
[a] a a
[ɛ] al, a'i ai/ä [ɛ̃] an ain/än
[i] i, il, i'i i [ĩ] in in
[u] u u
[y] ul, u'i ü [ỹ] un ün
[e] e, el, e'i ê [ẽ] en ên
[o] o o
[ø] ol, o'i oi/ö [ø̃] on oin/ön

一"ai, ain, oi, oin" is also written to "ä, än, ö, ön".

Vogais conjuntas

[editar | editar código-fonte]
IPA Wade–Giles Pinyin tibetano
[au] a'u au
[iu] i'u, e'u iu

últimas consoantes

[editar | editar código-fonte]
IPA Wade–Giles Pinyin tibetano
[ʔ] d, s none
[n] n
[k/ʔ] g, gs g
[ŋ] ng, ngs ng
[p] b, bs b
[m] m, ms m
[r] r r

Amostra de texto

[editar | editar código-fonte]

घीझ्येरी ॱनाना को़न्क्षोकगी जीक्तेनगी मीक्याला देरे झाम्पा जेदी, खोङगी राङगी से च्यीक्पोगो ॱनावालाक। धेनी होझ्येरी खोङबाला धेपा झ्यीगीन सुवा मेताला डोगीमालाक हीना थामेपे छेसोक थोप्कीलाक। [2]

Português

Porque Deus amou o mundo de tal maneira que deu o seu Filho unigênito, para que todo aquele que nele crê não pereça, mas tenha a vida eterna.

Amostra de texto 1

[editar | editar código-fonte]

Sample text (Mathew 1:1-3) 1. येशु ख्रीष्ट् दाऊद् धङ् अब्राहाम्गी ज्यीृत्ल कीब बेत् । खोङ्गी दुङ्ज्यीृत् हिन्दुक भियन युङ्गेन् बेत् । 2. अब्राहाम्गी भु इसहाक् बेत् । इसहाक्की भु याकूब् बेत् । याकूब्गी भु यहुदा धङ् ॱनि ॱयोङ्म ॱअक् योृप्य बेत् । 3. नि यहुदागी भु पेरेस् धङ् जेरहा बेत् । ॱनि उब ॱङीबीृ ॱअम दि तामार् बेत् । पेरेस्की भु हेस्रोन् बेत् । हेस्रोन्गी भु आराम् बेत् । Fonte: Novo Testamento Lhomi; ( Nepal Bible Society, Kathmandu)

Português

1. 1. O livro da geração de Jesus Cristo, filho de Davi, filho de Abraão. 2. 2. Abraão gerou Isaque; e Isaac gerou Jacó; e Jacó gerou Judas e seus irmãos; 3. 3. E Judas gerou Phares e Zara de Tamar; e Phares gerou Esrom; e Esrom gerou Aram. [3]

Amostra de texto 2

[editar | editar código-fonte]

वाङज्य धाङ् मि थोङ् छयीलेक्ल तेन कुरीक्कराङ् आमे ढोप्पनी राङ्मेने धाङ् वाङ्ज्यदी डस्सी डस्सी खुन्न योङ्गेन् बेत् । उब घायेत् स्यिरप् रिक्प ढोप्पे नाङ्नीराङ् खुन्न किगेन् बेत् । उगी भियनी च्यिक्ताङ् च्यिक्ल आज्यी नुमु तोदो मिङ्बुगी धम्जीक् स्योक्कोकेन् बेत् ।

Português

Todos os seres humanos nascem livres e iguais em dignidade e direitos. Eles são dotados de razão e consciência e devem agir uns com os outros com espírito de fraternidade. (Artigo 1 da Declaração Universal dos Direitos Humanos)

  1. N. Tournadre (2005) "L'aire linguistique tibétaine et ses divers dialectes." Lalies, 2005, n°25, p. 7–56 [1]
  2. Google Store
  3. Bíblia King James

Ligações externas

[editar | editar código-fonte]

Ligações externas

[editar | editar código-fonte]