Línguas tenetearas

Origem: Wikipédia, a enciclopédia livre.
(Redirecionado de Línguas tupi-guaranis IV)
Teneteara
Falado(a) em:  Brasil
Total de falantes:
Família: Tupi
 Oriental
  Mawetí-Guaraní
   Tupí-Guaraní
    IV
     Teneteara
Códigos de língua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---

As línguas tenetearas formam um ramo de línguas tupi-guaranis faladas no Brasil.[1]

Línguas[editar | editar código-fonte]

Rodrigues (2013)[editar | editar código-fonte]

Línguas e/ou dialetos segundo Rodrigues (2013):[2]

  • Tapirapé
  • Avá (Canoeiro)
  • Asuriní do Tocantins (Akuáwa)
  • Suruí do Tocantins (Majetíre)
  • Parakanã
  • Guajajára (Tenetehára)
  • Tembé (Tenetehára)

Rodrigues & Cabral (2012)[editar | editar código-fonte]

As línguas segundo Rodrigues e Cabral (2012):[1]

  • Avá (Canoeiro, Avá-Canoeiro)
  • Tapirapé
  • Parakanã (Paracanã, Apiteréwa)
  • Asuriní do Tocantins (Assurini, Asuriní do Trocará, Akwáwa)
  • Suruí (Suruí do Tocantins, Aikewara, Mudjetíre)
  • Tembé (Tenetehára)
  • Guajajára (Tenetehára)
  • † Turiwára

( = língua extinta)

Dietrich (2010)[editar | editar código-fonte]

As línguas segundo Dietrich (2010):[3]

  • Grupo Tocantins-Maranhão
    • Asurini do Tocantins/do Trocará/akwawa, ‘índio bravo’
    • Parakanã (autodenominação awareté, ‘gente verdadeira’)
    • Suruí (autodenominação aikewára, ‘nós’ mudjetíre, nome dado pelos kayapós)
  • Grupo tenetehara
    • Tembé
    • Guajajara
  • Grupo Parque do Xingu
    • Avá-canoeiro
    • Tapirapé (autodenominação ãpyãwa)

Evolução fonológica[editar | editar código-fonte]

Características mais gerais em relação ao Proto-Tupi-Guarani (PTG):[2]

  • conservação das consoantes finais, com ou sem modificações
  • fusão de *tx e *ts, ambos mudados em h
  • mudança de *pw em kw
  • mudança de *pj em tx ou ts
  • mudança de *j em tx, ts, s ou z

Exemplos:[2]

  • PTG *oker “ele dorme” > Tembé okér, Asuriní do Tocantins óken, Parakanã oken
  • PTG *jatxý "lua" > Tembé zahý, Asuriní do Tocantins txahýa, Parakanã txaýa, Tapirapé txãhý; PTG *otsó "ele vai" > Tembé ohó, Asuriní do Tocantins áha
  • PTG *opweráb "ele se recupera" > Tembé okweráw
  • PTG *atsepják "eu o vejo" > Tembé aetsák, Asuriní do Tocantins aétxang
  • PTG *jakaré "jacaré" > Tembé zakaré, Asuriní do Tocantins txakare, Tapirapé txãkãré

Referências

  1. a b Rodrigues, Aryon Dall'Igna, and Ana Suelly Arruda Câmara Cabral (2012). "Tupían". In Campbell, Lyle, and Verónica Grondona (eds). The indigenous languages of South America: a comprehensive guide. Berlin: De Gruyter Mouton.
  2. a b c Rodrigues, A. D. (2013). Relações internas na família linguística Tupí-Guaraní. Revista Brasileira De Linguística Antropológica, 3(2). https://doi.org/10.26512/rbla.v3i2.16264
  3. DIETRICH, Wolf. O tronco tupi e as suas famílias de línguas. Classificação e esboço tipológico. In: NOLL, Volker. O Português e o Tupi no Brasil. São Paulo: Editora Contexto, 2010.