Kimbundu
Kimbundu | ||
---|---|---|
Outros nomes: | dongo, quimbundo, kindongo, loanda, mbundu, loande, luanda, lunda, mbundu, n'bundo, nbundu, ndongo, mbundu do norte | |
Falado em: | ![]() | |
Total de falantes: | 3 000 000 | |
Família: | Nigero-congolesa Atlântico-congolesa Volta-congolesa Benue-congolesa Bantoide Bantoide meridional Banta Banta central Kimbundu | |
Códigos de língua | ||
ISO 639-1: | --
| |
ISO 639-2: | kmb | |
ISO 639-3: | kmb
|
O kimbundu, quimbundo,[1] dongo, kindongo, loanda, mbundu, loande, luanda, lunda, mbundu, n'bundo, nbundu, ndongo ou mbundu do norte[2] é uma língua africana falada no noroeste de Angola, incluindo a Província de Luanda.[2]
É uma das línguas bantu mais faladas em Angola, onde é uma das línguas nacionais. O português tem muitos empréstimos lexicais desta língua obtidos durante a colonização portuguesa do território angolano e através dos escravos angolanos levados para o Brasil. É falada por cerca de 3 000 000 de pessoas em Angola como primeira ou segunda língua,[3] considerando, também, 41 000 falantes do dialecto ngola.[4]
Dialectos e línguas relacionadas[editar | editar código-fonte]
Os seus dialectos são o njinga (ginga, jinga), mbamba (kimbamba, bambeiro), mbaka (ambaquista) e o ngola.[2] É uma língua relacionada às línguas songo, sama, bolo, bali e ao dialecto mbamba.[2]
Contribuições lexicais[editar | editar código-fonte]
Ao português angolano[editar | editar código-fonte]
Banzo (de ku banza, "pensar, raciocinar"), calema (de kalemba), calundu (de kilundu), camba (de dikamba, "amigo"), cambuta (de kambuta, "baixo, baixinho"), candongueiro (de kandonga, "negócio ilegal"), cassule (de ki suluka, "ficar livre"), cassuneira (de ku suna, "ter carranca").[5]
Ao português brasileiro[editar | editar código-fonte]
Moleque (de mu'leke, "menino"),[6] cafuné (de kifunate, "entorse, torcedura"),[7] quilombo (de kilombo, "capital, povoação, união"),[8] quibebe (de kibebe),[9] quenga (de kienga, "tacho"),[10] bunda (de mbunda),[11] cochilar (de kukoxila),[12] marimbondo (de ma [prefixo de plural] + rimbondo, "vespa"),[13] camundongo (de kamundong),[14] tungar (de tungu, "madeira, pancada"),[15] muamba (de mu'hamba, "carga"),[16] mucama (de mu'kaba, "amásia escrava"),[16] banza (de mbanza),[17] banzar (de kubanza),[17] cachimbo e cacimba (ambos, de kixima),[18] fubá (de fu'ba),[19] caçula (de kusula e de kasule),[20] cacumbu (de ka, pequeno + kimbu, machado),[20] cacunda (de kakunda),[20] bundo (de mbundu, negros),[11] matumbo (de ma'tumbu, "montículos"),[21] tutu (comida) (de ki'tutu),[22] tutu (bicho-papão) (de kitu'tu),[22] samba (de semba, "umbigada"),[23] jiló (de njilu),[24] jibungo (de jibungw),[24] jimbo (de njimbu),[24] jimbongo (de jimbongo),[24] jongo (de jihungu),[25] quitute (de kitutu, "indigestão"),[26] maxixe (de maxi'xi),[27] xingar (de kuxinga, "injuriar, descompor"),[28] quitungo (de kitungu),[26] quitanda (de kitanda, "feira, venda")[26] etc.

Ver também[editar | editar código-fonte]
Referências
- ↑ Rui Ramos (1998). «Kimbundu/quimbundo». Ciberdúvidas da Língua Portuguesa. Consultado em 6 de fevereiro de 2011
- ↑ a b c d Lewis, M. Paul (2009). Ethnologue: Languages of the World (em Inglês) Sexta ed. [S.l.]: Dallas, Tex.: SIL International. ISBN 978-1-55671-216-6. Consultado em 25 de fevereiro de 2013. Arquivado do original em 23 de setembro de 2012
- ↑ Weisenfeld, Lori P. (1999). World almanac and book of facts (em Inglês). [S.l.]: Mahwah, NJ: World Almanac Books
- ↑ Voegelin, C. F. and F. M. Voegelin (1977). Classification and index of the world’s languages (em Inglês). [S.l.]: New York: Elsevier North Holland
- ↑ PINTO, A. O. Vocabulário kimbundu-português. Disponível em http://www.multiculturas.com/angolanos/alberto_pinto_kimb_port_vocab.htm. Acesso em 5 de janeiro de 2013.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 150.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 312.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 435.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 434.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 431.
- ↑ a b FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 293.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 423.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 093.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 330.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 726.
- ↑ a b FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 166.
- ↑ a b FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 230.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 307.
- ↑ CUNHA, A. G. Dicionário etimológico Nova Fronteira da língua portuguesa'. 2ª edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1996. p. 370.
- ↑ a b c FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 309.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 105.
- ↑ a b FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 729.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 543.
- ↑ a b c d FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 988.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 990.
- ↑ a b c FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 439.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 107.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 799.
- ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. Segunda edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 1 060.